PREMIERA

⌈ AYON AUDIO to firma specjalizująca się w drogich i bardzo drogich komponentach audio: wzmacniaczach, źródłach cyfrowych oraz kolumnach. W 2008 roku zaprezentowała jednak wzmacniacz kosztujący 7500 złotych o nazwie Orion, który zmienił reguły gry. SCORPIO XS jest najnowszym wcieleniem podstawowego wzmacniacza tego producenta i pierwszym jego wzmacniaczem z lampami EL34. ⌋

2008 roku rozmawiałem z Gerhardem Hirtem, właścicielem Ayon Audio, o motywacjach, które stały a pojawieniem się w ofercie wzmacniacza Orion. Wymienił kilka powodów, ale najważniejsze wydały mi się dwa: chęć zaprezentowania dźwięku „firmowego” ludziom, których do tej pory nie było stać na produkty Ayona, a także potrzeba „domknięcia” oferty od dołu, aby nie oddawać tego zakresu cenowego walkowerem. Mieliśmy więc do czynienia z motywacją ideologiczną i praktyczną.

Aby to się w ogóle udało, trzeba było wymyślić projekt, którym pozwoliłby na pozostanie przy najważniejszych rozwiązaniach, ale tak, aby dalo się obniżyć cenę. Poprzeczkę ustawiono wysoko, ponieważ dwa najdroższe elementy, czyli obudowa oraz transformatory zasilające, pozostały te same, co w droższym modelu o nazwie Spirit. Orion oparty był na lampach mocy KT88, różnił się od niego głownie kosmetyką i mniej wyrafinowanymi podzespołami. Ale też dodawał od siebie coś nowego – wyjście słuchawkowe oraz wejście USB z przetwornikiem cyfrowo-analogowym.

W 2012 roku został on zastąpiony nowszą wersją o nazwie Orion II. Na zewnątrz zmieniło się niewiele. Gałki były już moletowane, opisy były lepiej wykonane, dodano wejście „Direct”, na końcówkę mocy, a masa zwiększyła się tylko o 1 kg. Lepiej było z lampami – zamiast KT88 Genalex Golden Lion zastosowano znakomite lampy KT88 Shuguang Black Treasure w „rocznicowej” edycji (firma Shuguang obchodziła 50. rocznicę powstania).

| SCORPIO XS

Znacznie ważniejsze było coś innego – zastosowanie autorskiego układu automatycznej regulacji biasu. Przy pierwszej kalibracji lub po zmianie lamp ustawia się go manualnie, jednak potem utrzymuje on odpowiednie parametry dla każdej lampy w sposób automatyczny, przeciwdziałając ich starzeniu się, poprawiając ich dopasowanie. I to jest rdzeń także najnowszego „startowego” wzmacniacza Ayona, tym razem w najnowszej wersji AFB. To najnowsza wersja tego układu, którą znajdziemy we wszystkich droższych modelach Ayona.

Ayon Audio Scorpio XS jest lampowym wzmacniaczem zintegrowanym z półprzewodnikowym zasilaczem. Choć zewnętrznie przypomina zarówno starszy model Orion II, jak i nowy Spirit V, bazuje na lampach, po które Ayon jeszcze, o ile mnie pamięć nie myli, nie sięgał – na pentodach mocy EL34. Pracują one w trybie push-pull w klasie A, oddając 40 W, kiedy pracuje w trybie pentodowym, lub 2 x 25 W, przy pracy w trybie triodowym.

Tryby pracy | ‘Tryby pracy’ opisują, od strony technicznej, w jaki sposób podłączona jest lampa wyjściowa. Najprostszym układem jest trioda, z jedną siatką sterującą. Ma ona jednak małe wzmocnienie. Aby je zwiększyć producenci wprowadzali kolejne siatki, tworząc tetrodę (cztery), pentodę (pięć), heksodę (sześć) itd. W audio stosuje się diody (w prostownikach), triody (2A3, 300B, 211, 845), tetrody (a właściwie tetrody strumieniowe: 6L6, KT66, KT88, KT120, KT150) oraz pentody, z ikoniczną EL34 na czele (oprócz niej także: 6V6, EL84, PL500).

Tak więc – pentoda (i tetroda strumieniowa) to wyższa moc, ale mniejsza liniowość wzmocnienia, a trioda to niższa moc, ale lepsza liniowość. Można jednak „zmusić” pentodę (i tetrodę strumieniową), aby udawała triodę. To dość prosta zmiana, dlatego część wzmacniaczy, w tym większość wzmacniaczy Ayon Audio, wyposażonych jest w odpowiedni przełącznik, którym ustalamy, w jakim trybie lampy pracują. W Scorpio XS znalazł się on z tyłu urządzenia. Ważne, aby zmianę przeprowadzać przy wyłączonym wzmacniaczu, inaczej możemy uszkodzić lampy, zasilacz, a nawet transformatory wyjściowe.

Wygląd | Wzmacniacz zachowuje klasyczny dla Ayona wygląd, z czarną obudową, malowanymi na czarno puszkami skrywającymi transformatory i lampami umieszczonymi na górnej ściance. Z przodu wycięto laserowo, podświetlane na kolor czerwony, logo. Są tam również dwie, świetnie wyglądające, moletowane gałki oraz rządek czerwonych diod LED. Lewą gałką zmienimy siłę głosu, prawą wybrane wejście. Pierwsza z nich sprzęgnięta jest z silniczkiem, można więc zmienić głośność z pilota zdalnego sterowania. Ale, uwaga, trzeba za niego zapłacić dodatkowe 450 złotych. Chodziło, to chyba jasne, o zbicie ceny końcowej, z założeniem, że można go dokupić w późniejszym terminie. Wejście zmienimy tylko manualnie, na pilocie jest jeszcze tylko przycisk „mute”.

Z tyłu mamy cztery wejścia liniowe na złoconych gniazdach RCA oraz dwie pary wyjść głośnikowych. Testowany model miał transformatory z uzwojeniem wtórnym dla obciążenia 4 Ω, co potwierdzała naklejka, ale – jak zakładam – można zamówić również wersję dla 8 Ω. Jest tu też segmentowy wyświetlacz LED, na którym odczytamy informację o stanie lamp wyjściowych (jeśli którąś trzeba wymienić) i przycisk, którym kalibrujemy napięcie zasilające.

Funkcjonalność | Testowany wzmacniacz jest klasycznym produktem tego typu, to jest bez przetwornika D/A, bez odbiornika Bluetooth i łącza ethernetowego. Ma tylko jedną parę gniazd głośnikowych, nie ma wyjścia z przedwzmacniacza, wyjścia do nagrywania, ani wyjścia słuchawkowego. Pilot zdalnego sterowania jest opcjonalny i obsługuje tylko zmianę siły głosu. To jest więc „gołe” urządzenie. Tyle tylko, że zostało ono wyposażone w układ regulujący pracę lamp spotykany w bardzo drogich produktach. To trochę tak, jakbyśmy mały samochód wyposażyli w system wspomagania jazdy z wypasionej limuzyny. Dla nas, czyli użytkowników – super.

GERHARD HIRT
Właściciel, konstruktor

WOJCIECH PACUŁA: Jaki miałeś cel projektując Scorpio XS?
GERHARD HIRT: Prawdę mówiąc, o wzmacniacz zintegrowany kosztujący mniej niż 3000 euro non stop męczyli mnie moi sprzedawcy. Chodziło o coś w rodzaju otwartej bramy do lampowego świata Ayon Audio. Odpowiedzią na te prośby jest Scorpio XS, choć z biznesowego punktu widzenia to dla nas bardzo trudny projekt. Po prostu kupujący dostaje mnóstwo „wzmacniacza” za te pieniądze. Robimy coś takiego po raz pierwszy w naszej historii.

To pierwszy wzmacniacz Ayona z lampami EL34?
Tak, to nasz pierwszy wzmacniacz tego typu.

Co musiałeś poświęcić, żeby móc uzyskać tę cenę?
Tak naprawdę wcale nie tak wiele. Lampy EL34 potrzebują mniejszego zasilacza i mniejszego banku kondensatorów, a także mogą mieć, generalnie mówiąc, prostszy układ. Zastosowaliśmy też mniej skomplikowany system chroniący lampy oraz pominęliśmy wejście „Direct” i wyjście „Pre”. Prawdziwy sekret w obniżeniu ceny produktu leży jednak w skali produkcji. Jak wiadomo, kiedy mowa o dostawcach podzespołów i materiałów, rozmawia się z nimi zupełnie inaczej, kiedy mowa o – powiedzmy – tysiącu sztuk.

Dla firmy specjalizującej się w high-endowym audio, w dodatku lampowym, to naprawdę bardzo trudne, ponieważ przyzwyczailiśmy się w tej branży do krótkich serii. Być może jesteśmy więc jedyną firmą „lampową” na świecie, która musiała skalkulować cenę dla naprawdę dużej serii. Ale byliśmy to w stanie zrobić tylko dlatego, że mamy solidną sieć dystrybucyjną. Szczególnie mocno w powstanie Scorpio XS zaangażowany był nasz dystrybutor w Ameryce Północnej, który złożył też gwarancję zamówień na cały rok.

Byliśmy więc w stanie zbudować ten wzmacniacz tylko dzięki mocnemu wsparciu i pomocy. Zwróć proszę uwagę na to, że to wciąż prawdziwy wzmacniacz Ayona, czyli z kosztowną, szczotkowaną i anodowaną na czarno aluminiową obudową. I chociaż zwykła, metalowa obudowa znacząco zmniejszyłaby koszt wytworzenia wzmacniacza, po prostu nie mogliśmy tego zrobić.

‘XS’ to skrót od ‘eXtra Small’?
Pomysł na dodanie do nazwy ‘XS’ wyszedł od naszego amerykańskiego dystrybutora – i rzeczywiście, masz rację, to znaczy ‘eXtra Small’! ♦

| JAK SŁUCHALIŚMY

Źródłem sygnału w czasie testu były dwa urządzenia cyfrowe: odtwarzacz SACD Ayon Audio CD-35 HF Edition (№ 1/50), a także odtwarzacz plików Mytek Brooklyn Bridge. Scorpio XS porównywany był bezpośrednio do mojego systemu wzmacniającego, składającego się z przedwzmacniacza Ayon Audio Spheris III i wzmacniacza mocy Soulution 710.

Obydwa wzmacniacze – testowany i odniesienia – napędzały kolumny Harbeth M40.1 przez kabel Siltech Triple Crown. Posłuchałem też Ayona przez kabel NOS Western Electric WA310. Testowany wzmacniacz stał na górnej półce stolika Finite Elemente Pagode Edition i zasilany był przez kabel Hijiri SM2R „Sound Matter”. Testowany był w obydwu trybach – pentodowym i triodowym.

Pentoda | Pierwszą część odsłuchów poświęciłem wzmacniaczowi grającemu w trybie pentodowym. Od razu wiadomo było, że to kulturalnie brzmiące urządzenie, które w oczywisty sposób pokazuje rodzaj użytych lamp wyjściowych. Robi jednak coś więcej, bo nie zatrzymuje się na celebracji EL34, a jej „dźwięk własny” łączy z lekkim dystansem, z jakiego słuchamy muzyki. Te dwie rzeczy razem dały duży dźwięk o wysokiej dynamice, świetnym operowaniu basem oraz z instrumentami nieco cofniętymi poza linię łączącą głośniki.

To tryb, który spodoba się wszystkim tym, dla których w dźwięku ważna jest zwartość, punktualność i skupienie. Kontrabas Marcina Olesia z, jeszcze niewydanej, płyty Alone Together miał bowiem moc, był gęsty i bardzo dobrze kontrolowany. Charakter pogłosów, które zostały na niego nałożone nie był szczególnie mocno podkreślany, a całość była raczej wygładzona. Podobnie zabrzmiała płyta Jim Hall Trio i, słuchana zaraz potem, Diana Krall. W głosie wokalistki słychać było sybilanty – tak ta płyta jest nagrana – ale były one wygładzone, nie syczały, ani też mnie nie atakowały.

Trioda | Przełączenie na tryb triodowy zajmuje kilka minut – ważne, aby stosować się do instrukcji obsługi! – dlatego też porównanie obydwu trybów oznacza chwilę przerwy między utworami. Nie ma to jednak większego znaczenia, od razu słyszymy, że to dwa, dość różne od siebie typy grania. Co jednak ważniejsze – dwa, równoważne typy grania. Wraz ze Scorpio XS otrzymujemy więc – tak naprawdę – dwa urządzenia w jednym.

Słuchając wzmacniaczy Ayona od lat – powiedzmy – siedemnastu, nigdy nie przywiązywałem się do konkretnego trybu pracy lamp końcowych. Raz bardziej odpowiadało mi granie w trybie pentodowym, a innym znowu razem – w triodowym. Nie interesowały mnie „akty wiary”, a starałem się uzyskać odpowiedź na pytanie, który dźwięk jest bardziej satysfakcjonujący. Tym razem obydwa typy grania okazały się być równie ciekawe. I choć osobiście wybrałem ostatecznie typ triodowy, to tylko dlatego, że szukam konkretnie tych cech, które mi on dał, a nie dlatego, że tryb pentodowy mi się nie podobał, ani tym bardziej, że był „zły”.

W trybie triodowym dźwięk wcale nie jest bardziej miękki – no, może oprócz niskiego basu. Nie jest także mniej otwarty. Tak naprawdę na górze pasma dzieje się wówczas o wiele więcej. Sybilanty w głosie Diany Krall były jednak mniej „aktywne”, podobnie jak charakterystyczne brzmienie głosu Muńka Staszczyka z płyty T.Love. Z kolei blachy z płyty Jim Hall Trio były równie aktywne i „obecne”. Różnica pomiędzy tym, co z nią słyszałem wcześniej, a tym, co dał mi tryb triodowy, była jednak znaczna, a to dlatego, że teraz środek pasma był bardziej wypełniony, mocniejszy. Dźwięk był też bardziej rozdzielczy i lepiej różnicowany. Ale też, powiedzmy to, nie był już tak dociążony, a atak basu był lekko stłumiony.

To wzmacniacz grający dużym, obszernym wewnętrznie dźwiękiem. Bardzo ładnie pokazał zarówno żywiołowe granie z płyty Jamisona Rossa pt. All For One, klawesyn Akiko Sakikawy z krążka Dream of NIKE, jak i fortepianowe trio towarzyszące Sinne Egg pt. Face The Music. Na tej ostatniej płycie szczególną uwagę zwróciło świetne pokazanie dźwięku perkusji, z wyjątkowo czujnym oddaniem brzmienia werbla – słychać było wybrzmienie tego bębna tak, jakbyśmy siedzieli tuż przy nim.

Całość była lekko ocieplona, ale tylko na środku pasma. Wysokie tony będą zawsze obecne, a bas nie wejdzie w tryb „misia”. To żywy, aktywny przekaz, tyle że kiedy puścimy plik wysokiej rozdzielczości, będziemy wiedzieli, co wraz z nim dostajemy więcej. A będzie to przede wszystkim lepsze różnicowanie, lepszy wymiar rysowany w głąb. Tak było, dla przykładu, z płytą What’s New Lindy Ronstadt z orkiestrą prowadzoną przez Nelsona Riddle’a. Dźwięk bandu był duży, mocny i pełny, to było granie raz z pasją, innym razem melancholijne – bo to taka właśnie muzyka – ale nigdy nie było nie usypiające.

Także z tymi nagraniami dała o sobie znać właściwość, o której pisałem już przy opisie brzmienia wzmacniacza w trybie pentodowym: kultura grania. To nie jest najszybszy wzmacniacz świata, ani też najbardziej rozdzielczy raczej łączy plany niż je separuje, nie buduje też wyraźnych brył. Ale wszystko, co robi, robi bardzo fajnie, dobrze. To bardzo rzeczowy wzmacniacz, o fantastycznej budowie, który dochodzi do „serca” muzyki od strony harmonii, wypełnienia, nasycenia. Nie przesadza z tymi elementami, nie udaje, że jest bardziej lampowy niż sama lampa, ale to właśnie ten kierunek.

| PODSUMOWANIE

Prawdę mówiąc, słuchając Scorpio XS, widząc go przed sobą, dość szybko zapominamy o tym, że kosztuje tak niewiele. Bo gra tak kompetentnie, tak ładnie. Z równą łatwością oddaje melancholie nagrań Marty Zalewskiej (polecam!), jak i Johna Coltrane’a z płyty Blue World, z odnalezionymi niedawno i pięknie zremasterowanymi nagraniami z roku 1958. To bardzo uniwersalny wzmacniacz, który w dodatku ma dwa oblicza – bardziej rockowe i popowe, które świetnie sprawdzi się z trudniejszymi do wysterowania kolumnami, jak i z jazzem oraz wokalistyką, w trybie triodowym.

W tym pierwszym naprawdę dobrze, prawdę mówiąc świetnie, zabrzmiała nowa płyta Swift Taylor Lover (w serwisie Tidal dostępna jest w plikach MQA 24/44,1, a w Japonii na płycie z okładką 7”), a w drugim znakomicie oddany został nowy krążek z soundtrackiem do serialu Euphoria, emitowanym w serwisie HBO Go, z wokalami w roli głównej. Scorpio XS to urządzenie na który można polegać i które nigdy nas nie zawiedzie, którego dźwięk możemy dopasować do naszego gustu i naszych kolumn. Za te pieniądze – brawo! I RED Fingerprint.

Budowa mechaniczna | Większość szczegółów związanych z opisem budowy mechanicznej, wyglądem i funkcjonalnością została już przywołana. Dodam więc tylko, że nóżki są wykonane z aluminium i podklejone są gumą.

Budowa elektryczna | Cały tor wzmacniający bazuje na lampach próżniowych – przedwzmacniacz, sekcja sterująca i mocy pracują w klasie A. Układ nie ma globalnego sprzężenia zwrotnego, a w torze znajdziemy ładne elementy bierne. Lampy mocy pochodzą z bieżącej produkcji rosyjskiej firmy Electro-Harmonix, a pozostałe mają tylko nadruk czerwoną farbą z symbolem, zakładam więc, że pochodzą z Chin. Jak czytamy w materiałach firmowych, w torze nie ma buforów, a jedynie elementy wzmacniające. W przedwzmacniaczu jest to podwójna trioda 12AU7 (ECC82), dzieląca triody na lewy i prawy kanał. Te same lampy, po jednej na kanał, zastosowano do zmiany fazy i sterowania lamp wyjściowych.

Układ zmontowano na pytkach drukowanych – jest ich naprawdę wiele. Patrząc do wnętrza wzmacniacza widać, że to tak naprawdę potężny zasilacz z niewielkim wzmacniaczem obok. Podstawą zasilacza są dwa, duże transformatory toroidalne, umieszczone jeden nad drugim w dużej puszce za lampami. Po wyprostowaniu napięcia jest ono filtrowane w klasycznym dławiku typu Pi, złożonym z kondensatorów i dławików – osobne dławiki mają lampy mocy i przedwzmacniacz. Napięcie żarzenia jest prostowane i stabilizowane – ponownie i dla przedwzmacniacza, i dla wzmacniacza mocy. Całe zasilanie sterowane jest mikroprocesorowo. Firma nadała nazwę temu rozwiązaniu „Intelligent Auto-Fixed-Bias” (AFB).

Pilot zdalnego sterowania | Pilot zdalnego sterowania RC-4A jest wspólny dla wielu produktów Ayona. Jest on niewielki, wykonany został z aluminium i ma tylko pięć guzików, z czego dwa obsługują siłę głosu, jeden mute, a dwoma wybieramy rodzaj urządzenia, którym chcemy zawiadywać. ■

Dane techniczne (wg producenta)