iemal wszystkie japońskie firmy oferujące kable połączeniowe korzystają z przewodników produkowanych na ich zamówienie w największym koncernie „kablowym” w Japonii, w Furukawie. Firma ta była na tyle elastyczna, że produkowała kable zarówno dla wielkich firm związanych z przemysłem, jak i dla branży audio, pomimo że była to dla niej tylko działalność uboczna. Czytając opisy techniczne japońskich kabli różnych producentów napotykaliśmy się więc najczęściej na te same przewodniki, wśród których najszlachetniejszym i najdroższym był PCOCC (Pure Crystal by Ohno Continous Casting) stosowany przez Oyaide, Acoustic Revive, Harmonix, Zonotone, SAEC, Kripton i niezliczone inne japońskie firmy (w kraju tym ukazuje się miesięcznik „Audio Accessory” z numerami poświęconymi wyłącznie okablowaniu!)

PCOCC to wynik pracy profesora Atsumi Ohno z japońskiego Chiba Institute of Technology. Zamiast wyciągania zaproponował odlewanie, dzięki czemu otrzymał kabel o ultradługich kryształach: 125 m i średnicy fi 0,1 mm. Proces ten nazywany jest od tamtej pory od nazwiska wynalazcy Ohno Continuous Casting (OCC).
Furukawa na potrzeby kabli audio opracowała proces, w którym czystość miedzi uzyskiwanej w wyniku procesu OCC przekraczała 99,9997%. Nowa wersja przewodników została opatentowana pod nazwą Purity Copper OCC, czyli PCOCC.

Jak pisałem w teście kabli RCA-1.5TRIPLE C-FM + SPC-2.5TRIPLE C-FM firmy Acoustic Revive, 4 marca 2013 roku, a więc na rok przed obchodami 130-lecia istnienia, Furukawa Electric ogłosiła zakończenie produkcji przewodów PCOCC. Żeby była jasność: OCC nie było jedyną metodą otrzymywania kabli o wysokiej czystości i przewodności. Swoje kable produkują Acrolink (AcroJapan), Mogami i inni. Ale też trzeba zaznaczyć, że przez jego wszechobecność przyzwyczailiśmy się do dźwięku „by OCC”.

O zakończeniu produkcji kooperanci Furukawy dowiedzieli się na długo wcześniej i zdążyli się do tej zmiany przygotować – robiąc zapasy oraz rozglądając się za nowymi rozwiązaniami. W sukurs przyszła im firma FCM (Fine Chemicals & Materials), co ciekawe, wchodząca w skład konglomeratu Furukawa. Miedź, jaką tam opracowano uzyskuje się w procesie podobnym do kucia („forging”), co jest czytelnym nawiązaniem do japońskich tradycji wykuwania mieczy. Miedziany drut jest wielokrotnie ściskany (uderzany), zmniejszając swoją objętość o 70%. Uderzenia mają odpowiedni kąt i kierunek, dobrane w wyniku eksperymentów.

W procesie tym chodzi nie o zmniejszenie ilości zanieczyszczeń, gdyż te są eliminowane wcześniej, a o jak najściślejsze ułożenie kryształów, zniwelowanie przejść między nimi, a co za tym idzie zmniejszenie efektu „diodowego”, czyli niekontrolowanego przeskoku elektronów między kolejnymi kryształami. Ściskanie powoduje też wypchnięcie na zewnątrz molekuł powietrza i tlenu obecnych w materiale. W ostatniej fazie przewodniki poddane są procesowi „starzenia”, dzięki któremu większe kryształy się z sobą łączą, tworząc obszary monokrystaliczne. Czystość takiej miedzi nie jest szczególnie wysoka, strona firmowa FCM podaje, że wynosi 99,996% lub więcej, czyli na poziomie miedzi LC-OFC (Linear Crystal Oxygen-Free Cooper). To jednak materiał o kompletnie innej strukturze niż klasyczne kable OFC/OCC. Tak uzyskaną miedź nazwano PC-Triple C, od Pure Copper-Continuous Crystal Construction.

Testowany komplet okablowania, charakteryzujący się tym, że kable kupowane są w rolkach, a ich płaszcze zewnętrzne mają ciemnozielony kolor, znajduje Furutecha, jednego z największych japońskich producentów wysokiej klasy okablowania, w fazie przejściowej. Firma jest na tyle duża, że mogła sobie pozwolić na duże zakupy „na zapas”. W ofercie wciąż znajdziemy więc kable wykonane z miedzi μ-OFC, jak interkonekt μ-OFC FA-13S i kabel głośnikowy FS-15S ALPHA Series, ale zaznacza się już nowa fala, w postaci miedzi Triple-C, reprezentowaną w teście przez kabel sieciowy Triple C Conductor FP-TCS21.

μ-OFC FA-13S

To interkonekt analogowy wykonany z kabla o budowie symetrycznej. W wersji niezbalansowanej, z wtykami RCA, sygnał dodatni i masa prowadzone są takimi samymi przewodami, a ekran podłączany jest tylko z jednej strony, od źródła sygnału. Otrzymujemy w ten sposób tzw. ekran teleskopowy. To dlatego kabel ten jest kierunkowy, tj. nie jest wszystko jedno, jak go podłączymy. Do jego budowy użyto przewodnika α (Alpha) μ-OFC 1,3 mm.

μ-OFC (Annealed Oxygen Free Copper) to odmiana miedzi OFC (Oxygen Free Copper), poddana specjalnej obróbce cieplnej, postarzającej materiał, co znacząco poprawia jego krystaliczną strukturę (to dlatego stare, miedziane kable brzmią lepiej niż nowe). α (Alpha) to z kolei nazwa firmowa Furutecha oznaczająca obróbkę kriogeniczną. Miedź jest przez osiem godzin stopniowo ochładzana do temperatury -315º C, a następnie przez 24 godziny wolno ogrzewana do temperatury pokojowej. Robi się to po to, aby zagęścić strukturę krystaliczną materiału.

Przewodniki izolowane są polipropylenem, stabilizowane mechanicznie przędzą bawełnianą, a na zewnątrz PVC. Średnica zewnętrzna kabla wynosi około 8 mm. Dwa biegi przewodnika zostały ze sobą skręcone i owinięte bawełnianym wypełnieniem, a następnie owinięte taśmą ze specjalnego papieru. Ekran wykonano z plecionki z 0,12 mm drucików α (Alpha) μ-OFC.

FS-15S ALPHA Series

Podobnie jak interkonekt μ-OFC FA-13S, tak i kabel głośnikowy FS-15S wykonano z miedzi α (Alpha) μ-OFC. To kabel ekranowany (podobnie swoje kable wykonuje The Chord Company). Średnica przewodników wynosi fi 1,5 mm, a średnica zewnętrzna fi 8,2 mm, są więc o włos większe niż w interkonekcie. Kabelki stabilizowane są wypełnieniem bawełnianym. Ekran wykonany został z plastikowej taśmy z naparowanym aluminium oraz z plecionki z drucików α (Alpha) μ-OFC. Izolacja przewodników to polietylen oraz Teflon, zewnętrzny płaszcz to ponownie PVC. Także kolor jest podobny, chociaż napisy są czarne, a na interkonekcie srebrne. Kable zakończone są złoconymi wtykami BFA z logo Furutecha. Można zamówić też lepsze wtyki, ale trzeba się liczyć z wyższymi kosztami. Wszystkie kable w teście zakańczane są u polskiego dystrybutora, co pozwala zmniejszyć cenę końcową.

Triple C Conductor FP-TCS21

W FP-TCS21 zastosowano miedź typu Triple C, której czystość wynosi > 99,996%. Przewodniki wykonane są ze skrętek miedzianych o średnicy fi 1,9 mm każdy. Izolację stanowi giętki PVC o średnicy fi 3,5 mm. Wnętrze wypełniane jest kolejną warstwą PVC, na który nakładany jest ekran z plecionki miedzianej OFC. Zewnętrzny płaszcz to PVC. Kabel zakończono wtykami Furutech FI-E11-N1(R)/FI-11-N1(R) z rodowanymi stykami.

Kable Furutecha grają w efektowny i zarazem niesamowicie gładki sposób. Ale też wystarczy chwila, aby dojść do wniosku, że interkonekt i kabel głośnikowy mają inną barwę niż kabel sieciowy i to one zdominują dźwięk całego systemu okablowania.

Ich barwa ma nisko osadzony punkt ciężkości. Wysoka góra jest łagodna i ma zaokrąglony atak. Jest jej jednak sporo i trudno by było mówić o jej wycofaniu. Wrażenie gęstości i lekkiego ocieplenia są jednak mocne, a to dlatego, że wysoka średnica, zwykle sprawiająca problemy, jest tu lekko wycofana. Z kolei zakres kilkuset Hz ma mocne uderzenie. Co nam to daje? – Efektowny dźwięk bez wyostrzeń. Efektowność polega na namacalnych źródłach dźwiękowych, trochę do nas przybliżanych, mających pełne body i wypełnienie, a brak wyostrzeń gwarancję długich odsłuchów bez zmęczenia.

Być może dlatego przejście z kabli odniesienia na niedrogie Furutechy nie zburzyło równowagi, jaką mam w swoim systemie. Różnice były czytelne, ale akurat nie dotyczyły barwy. Ta jest gęsta, płynna, gładka. Różnicowanie jest niezłe i to elektronika, z którą kable będą współpracowały będzie zapewne elementem ograniczającym, a nie Furutechy. Nie miałem przy tym wrażenia, żeby jakiś rodzaj muzyki grał z nimi lepiej czy gorzej. Nawet tak różne płyty, jak wybór zawarty na Cosmic Machine. A voyage Across French Cosmic & Electronic Avantgarde (1970-1980) i The Complete Madrigals Carlo Gesualdo de Venosa, prezentowały te same zalety.

Modyfikacje dotyczą przede wszystkim wysokiej góry i dynamiki. Jak mówiłem źródła dźwięku są do nas przybliżane. Wibrafon Miliana, gitara Bottlenecka, głos Laurie Anderson z płyty Jarre’a były blisko, dystans między mną i nimi był skracany. A to dlatego, tak myślę, że akustyka, powietrze wokół wykonawców i instrumentów są nieco maskowane. Furutechy waloryzują dodatnio dźwięk bezpośredni i na nim skupiają naszą uwagę. Gaśnie więc aura dużego kościoła w klasyce, a jazz brzmi nieco bardziej bezpośrednio. Ale na tym poziomie cenowym kable mają problemy z akustyką w ogóle, najczęściej przez nieczyste wysokie tony. Tutaj góra jest bardzo czysta i gładka. Jest naprawdę przyjemna. Inne kable za te pieniądze, nie wszystkie, ale spora grupa, brzmi przy nich w dość uproszczony sposób. Furutechy są inne – prezentują bogatą paletę barw.

Dźwięk w całym ich paśmie jest bardzo ładnie skupiany i płynny. Pomimo lekkich odstępstw od liniowości nie ma się wrażenia niespójności – to granie na „raz”, nie trzeba się skupiać, żeby zebrać go w całość. Trzeba jednak wiedzieć, że niski dół nie ma wyraźnego skupienia i jego uporządkowanie nie jest tak dobre, jak środka pasma. Ale akurat w tym pomaga kabel sieciowy. Pisałem o tym, że gra inaczej niż interkonekt i kabel głośnikowy, prawda? Chciałbym to teraz uściślić.

Jego barwa jest mniej wypełniona niż kabli PCOCC. Tak się przynajmniej z początku wydaje, bo środek nie jest dociążony, dźwięk ma wyrównany balans tonalny. Niski bas schodzi wyraźnie niżej niż z dwoma pozostałymi kablami, ale przez to, że punkt ciężkości jest teraz wyżej, wydaje się, że jest go mniej. I teraz: otrzymujemy z nim nie tak ciepły, nie tak słodki dźwięk, ale znacznie bardzie neutralny, w tym sensie, że niepodbarwiony, to dźwięk „Direct”. Kiedy połączymy te dwie grupy kabli, charakter zostanie nadany przez kable PCOCC. Ale Triple C skróci bas, nadając mu lepszą definicję. A to krok w dobrą stronę. Otworzy też dźwięk, co poprawi subiektywną dynamikę, co też jest pożądane.

Niedrogie kable Furutecha są doskonałym przykładem na to, jak działają nastawione na specjalistyczny rynek audio firmy z Japonii. Produkty są ładnie, estetycznie wykonane i mają przemyślaną konstrukcję. To zaawansowane, wykonywane w wielu czasochłonnych etapach kable, odwdzięczające się za poświęconemu im uwagę gładkim, bogatym dźwiękiem, który nie odstaje pomysłem na prezentację od drogich kabli odniesienia.

Podsumowanie

Niewysoka cena testowanych kabli przejawia się w przybliżaniu pierwszych planów, przy jednoczesnym skracaniu akustyki, w zmniejszeniu dynamiki oraz w nie do końca skupianym basie. Problemy te nie wydają się jednak duże, nawet jeśli posłuchamy Furutechów w drogim otoczeniu. Ich ładna barwa, płynność i dźwięczność przy wygaszeniu wszelkich drażniących elementów spowodują, że większość systemów wreszcie „siądzie” i zagra pełnią swoich możliwości. Warto zwrócić uwagę na zmianę paradygmatu, która czeka nas już niedługo – kable z miedzią Triple C brzmią znacząco inaczej niż z PCOCC. Słyszę to już kolejny raz, nie jest to więc wniosek na wyrost. Są czystsze, mają lepszy balans tonalny, lepsze skupienie, ale też gubią gdzieś wypełnienie środka i ciepło, którym czarowały starsze kable.

KLAN
Live Finland 1972

GAD Records GAD CD 039

Nośnik: Compact Disc
Premiera: 26.02.2016

W 1972 roku Marek Ałaszewski reaktywował Klan (recenzja albumu Nerwy miast TUTAJ). W zupełnie nowym składzie, z premierowym materiałem z pogranicza free-jazzu i rocka. Tylko na jeden koncert w Finlandii. Na szczęście – zarejestrowany przez tamtejsze radio.

Gdy w 1972 roku Klan został zaproszony do Finlandii na koncert w ramach Festiwalu Helsińskiego, zespół od roku nie istniał. Rozpadli się z powodu braku perspektyw, pieniędzy i ciągłych zakazów… wyjazdów na zagraniczne koncerty. Marek Ałaszewski chciał jednak działać dalej i pojechał do Finlandii z zupełnie nowym Klanem. Do składu zaprosił gitarzystę Tomasza Jaśkiewicza, który chwilę wcześniej zakończył współpracę z Czesławem Niemenem oraz sekcję rytmiczną słynnego Kwintetu Tomasza Stańki – Bronisława Suchanka i Janusza Stefańskiego. Muzycy przygotowali zupełnie nowy program, w którym free-jazzowe fascynacje perkusisty i basisty spotykały się z rockową zadziornością gitarzystów. W efekcie powstała zimna, skandynawska psychodelia pełna swobodnych improwizacji, ciekawych dialogów instrumentalnych i intrygujących pasaży gitar. Niestety, muzycy w tym składzie zagrali tylko jeden raz.

Kompletny zapis koncertu został zarejestrowany w sierpniu 1972 roku przez fińskie radio. Zremasterowany materiał ukazuje się po raz pierwszy w historii na płycie, wzbogacony o obszerną książeczkę z licznymi zdjęciami (m.in. Marka Karewicza), a także wspomnieniami muzyków na temat tego barwnego wyjazdu. Dwujęzyczna (pol. i ang.) książeczka jest wysmakowana i robi duże wrażenie. Aż się prosi, aby ten sam materiał wydać w formie mini LP, może nawet „gatefold”. Szkoda więc, że nie ma żadnych informacji na temat tego kto, gdzie i jak wykonał remastering.

(za: mat. firmowe)

DŹWIĘK

Wiem, co potrafią ludzie z GAD Records, jak ładnie wychodzą im remastery płyt, które nigdy nie „brzmiały”, ale nawet uzbrojony w taką wiedzę kiwałem z uznaniem głową nad dźwiękiem koncertu o którym piszemy. Już sama rejestracja musiała być niezła, ponieważ to, co dostajemy na płycie, ma bardzo dobrą rozdzielczość. Jest też mięsistość, wynikająca z dobrego ukazania brył instrumentów i ładna głębia. Przez długi czas słychać to tak, jakbyśmy mówili o nagraniu studyjnym. Dopiero, kiedy w 1:52 wchodzi wokal wiadomo, że to nagranie sceniczne. Głos nie ma bowiem głębi, jaką uzyskuje się w studiu, słychać go tak, jakby został zarejestrowany z mikrofonu dynamicznego (i pewnie tak było). Nie znaczy to, że brzmi źle, a po prostu bardziej „koncertowo”.

Płyty słucha się znakomicie nie tylko ze względu na oddech, „odejście”, uderzenie i dynamikę, ale i dzięki fantastycznej muzyce. To rasowe, prog-rockowe granie, z którym można było jechać w świat na równych prawach z największymi. To, że się tak nie stało, to ironia losu.

Na szczęście mamy rejestracje, a ta jest szczególna. Posłuchajmy, jak dobrze brzmi bas. Nie ma on niskiego dołu, ale jest selektywny, czytelny i bardzo „swój”. Słuchamy go jako części budującej nagranie, aktywnej i ważnej, o konkretnej barwie. Instrumenty, przede wszystkim gitary elektryczne, pokazywane są blisko nas i ładnie rozłożone w panoramie, To jest prawdziwie panoramiczne brzmienie, a nie niemal monofoniczne, jak w większości polskich kapel z lat 70. i 80. XX wieku.

Świetny, świetny koncert w bardzo udanej oprawie.

Jakość dźwięku: 8-9/10
Wyróżnienie: Big RED Button

www.gadrecords.pl