estowane jakiś czas temu w „High Fidelity” przedwzmacniacz PRE 550 oraz końcówka mocy AMP 650, obydwa należące do serii Passion, pokazały że o high-endzie można myśleć trochę inaczej niż się do tego przyzwyczailiśmy. Nurtem wiodącym we współczesnym audio jest bowiem myślenie anglosaskie – angielsko-amerykańskie. Z boku wciąż jest oczywiście silny nurt japoński, jest też niemiecki, jak również skandynawski, są one jednak komplementarne wobec tego głównego, anglojęzycznego.
I nie mówię o dźwięku – popularne w latach 80. i 90. „narodowe szkoły” dźwięku to historia, powoływanie się na nie na serio jest anachronizmem. Wciąż da się wskazać różne filozofie dźwięku, jednak idą one w poprzek granic – łatwo wykazać, dla przykładu, związki japońskiego Accuphase’a z brytyjskim Naimem, albo niemieckiego Burmestera z polskim AbysSoundem.

To, co YBA wnosi świeżego, to inne od utartego myślenie o rozwiązaniach plastycznych, mechanicznych i elektrycznych. A także swój własny pomysł na „podział” urządzeń. A to, w jaki sposób się urządzenia „dzielą”, jest w tej chwili naprawdę istotne.
Myślę przede wszystkim o miejscu, w którym znajduje się przetwornik cyfrowo-analogowy. Kiedyś wszystko było proste: mieliśmy wzmacniacze – dzielone i zintegrowane – oraz źródła dźwięku, gramofony i odtwarzacze CD. Później odtwarzacze się podzieliły, na transport i DAC, ale nie zmieniło to nic w podstawowych kategoriach.
Namieszały w nich dopiero odtwarzacze plików oraz komputery. Teraz każdy odtwarzacz musi mieć wejścia cyfrowe, czyli pracować również jako DAC, a duża część wzmacniaczy ma zaimplementowane przetworniki D/A, do których doprowadzamy sygnał cyfrowy z zewnętrznych źródeł sygnału.

Tak więc DAC może się znaleźć w dwóch miejscach: wraz z transportem i we wzmacniaczu (przedwzmacniaczu). Każdy z tych sposobów ma zalety i wady, zarówno na płaszczyźnie użytkowej, jak i konstrukcyjnej. Jeśli więc projektant ma pomysł na to, gdzie może flirtować z kompromisem, musi rozważyć zalety oraz wady i konsekwentnie rozwijać swoje pomysły.
Ludzie z YBA wybrali wersję „wzmacniacza”. Podobnie działają również takie firmy jak: Mark Levinson, Atoll i inni. Można więc powiedzieć, że IA350 jest nowoczesnym wzmacniaczem zintegrowanym. Kiedyś normą był przedwzmacniacz gramofonowy zintegrowany z liniowym, teraz obok niego pojawia się również DAC, a co za tym idzie wejścia cyfrowe.

Do wzmacniacza możemy wejść jednym z kilku – jest oczywiście USB, profesjonalne AES/EBU, optyczny TOSLINK, a także rzadko spotykane – I2S. Wszystkie akceptują sygnały do 24 bitów i 192 kHz. Najciekawsze jest oczywiście to ostatnie. W YBA wykonano je na łączu RJ45 (Ethernet), możemy więc dobrać wysokie klasy kabel cyfrowy – w swojej ofercie mają je np. Audioquest i Acoustic Revive. W I2S przesyłane są osobno sygnały lewego i prawego kanału, a także zegar taktujący. Wysoko cenią je sobie takie firmy, jak Northstar, Ayon Audio i Pro-Ject, które stosują podobne rozwiązania w swoich systemach. Na takim samym kablu bazują też topowe, dzielone urządzenia Accuphase’a. Tam sygnał jest kodowany, ponieważ kablem biegnie także sygnał DSD, nie tylko PCM (to wymóg właściciela patentu, firmy Sony).

Transport płyt Compact Disc CDT 450 ma takie właśnie wyjście. Nie tylko, są także RCA, BNC, optyczne i AES/EBU. Jeśli myślimy o kompletnym systemie YBA najważniejsze będzie jednak I2S. Producent wyposażył urządzenie w upsampler – możemy wybrać, z jaką częstotliwością próbkowania sygnał będzie wysyłany: 44,1 kHz (jak CD), 96 kHz lub 192 kHz. Zakładam, że w dwu ostatnich trybach słowa 16-bitowe zamieniane są na 24-bitowe.
To transport typu top-loader, z zamykaną ręcznie szufladą. Płytę dociskamy dużym, dość ciężkim krążkiem. Sercem jest Philips CD-Pro2LF, transport znany i uznany. Jego wadą jest kiepskiej jakości punkt, w którym styka się krążek dociskowy i krążek zamocowany na osi silnika. Większość sensownych firm wykonuje go samodzielnie, podobnie jak YBA. W obydwu urządzeniach nastawy i wskazania wyświetlane są na żółtym wyświetlaczu alfanumerycznym.

System YBA ma dwa oblicza. Jedno, wynikające z pojmowania obydwu urządzeń właśnie jako systemu, z otwarciem się na nowoczesne źródła cyfrowe i drugie, kiedy korzystamy z zewnętrznych, analogowych źródeł. Słuchając obydwu, trudno mi było się zdecydować, które spojrzenie na muzykę było lepsze. Z łatwością mogłem jednak określić mój prywatny stosunek do obydwu: bardziej podobał mi się kompletny system YBA, z transportem CD w roli głównej.

Tak zestawiony, YBA gra bliskim, mocnym dźwiękiem. Jest on bardzo otwarty i mamy wiele informacji z góry pasma. Ale równie dużo dzieje się na środku i na basie. Trudno więc mówić o przewadze wysokich tonów. Po prostu ma się wrażenie bogactwa i gęstości przekazywanych w ten sposób informacji.
Tym bardziej, że dźwięk podawany jest blisko nas. To ten typ przekazu, w którym wszystko jest na wyciągnięcie ręki, mocne, dynamiczne, bardzo prawdziwe. W tym sensie, że nie jest od nas oddalone, patrzymy na wszystko z pierwszego rzędu, a nie z dalekiej perspektywy.

DAC vs analog

Wbudowany do wzmacniacza DAC buduje przekaz w inny sposób niż sam wzmacniacz, tj. źródła słuchane przez wejścia analogowe IA 350. DAC jest mocny, wyrazisty, rozdzielczy, bardzo przestrzenny, ale w ramach pierwszego planu. Wzmacniacz ma bardziej wybaczającą naturę i nie skupia się na poszczególnych dźwiękach, raczej na całości. Bezpośrednie porównanie jednego i drugiego sugeruje uspokojenie, jakie wzmacniacz aplikuje dźwiękowi. Tak nie jest. Trzeba tylko dać sobie czas na aklimatyzację, akomodację. Wówczas IA 350 zagra po prostu spokojniej, ale nie ZA spokojnie. To DAC jest stroną nadającą systemowi wyraźny charakter. I to on ostatecznie kształtuje przekaz systemu – wyraźny, ale i przemyślany, wybrany przez konstruktorów.

Bliska perspektywa, sama w sobie, byłaby trochę męcząca, przynajmniej dla mnie. Tyle tylko, że wielu melomanów i fanów jazzu, a także cięższej muzyki woli właśnie takie granie. Doskonale to rozumiem, bo to po prostu jedna z możliwości, jaką daje odtworzenie muzyki w domu – ani lepsza, ani gorsza niż pozostałe. W moim systemie dźwięk tworzony jest inaczej, bo budowany jest w głąb, jest dalej. YBA gra blisko, wyraźnie. Tyle, że dodaje do tego niesamowitą czystość. To tak, jakby dostać wgląd w nagranie, jakby między głośnikami pojawiało się więcej i to wszystkiego: detali, przestrzeni, ataku, dynamiki.

Przypomina to przekaz, jaki w studiach nagraniowych i masteringowych słyszą ludzie odpowiedzialni za dźwięk. W tych lepszych studiach i z ludźmi, którzy naprawdę słyszą. Bardzo zbliżony efekt, choć oczywiście na innym poziomie jakościowym (i cenowym) uzyskałem z nowym wzmacniaczem Thrax Audio Tares i kolumnami tej formy Lyra. Jak mówię, to nie jest propozycja dla wszystkich. Ci, którzy lubią nieco miękki, zdystansowany przekaz, powinni poszukać czegoś innego. Jednak ci, dla których namacalność, bliskość są wysoko na liście priorytetów – będą usatysfakcjonowani aż po kokardy, że tak powiem.

Połączenie elementów o których mówiłem, powoduje, że to dźwięk, przy odpowiedniej muzyce i nagraniu, wręcz przeszywający „obecnością”. Wibrafon Miliana z płyty Bazaar, syntezatory z Kid A Radiohead, a nawet grający zwykle dość mdło Klaus Schulze z płyty Shadowlands, wszystko brzmiało w żywy, mocny sposób. Czystość dźwięku, ładnie wybudowane bryły instrumentów i dźwięków, niesamowicie pokazywana głębia dźwięków – miało to naprawdę wielką siłę oddziaływania. Było to efektowne, ale i wyrafinowane granie.

A do tego wszystkiego dostajemy gęsty, mocny i znakomicie skupiany bas. Bez utwardzania i nadmiernego akcentowania ataku, miał on świetnie zaznaczone kontury i ładnie zarysowane wybrzmienie. Przekaz „trzymał się” na nim, jak na prawdziwej podstawie. YBA nie gra w ocieplony sposób, bas ciepły też nie jest. Ma jednak świetną rozdzielczość i dobrą kolorystykę, dzięki czemu lokalizujemy go także przestrzennie. Bye, bye rozlane plamy dźwięku, trudne do określenia wymiary i niewyraźne akcenty. Z francuskim systemem mamy pewność co do barwy, co do sposobu gry, wielkości i zamierzeń realizatora.

I to właśnie bas wprowadza do tego przekazu niesamowitą przestrzeń. Góra i środek budują akustykę w głąb, za kolumnami. Bas uplastycznia z kolei to, co między nimi i – jeśli system tak właśnie modeluje przekaz – przed. Jakość niskiego zakresu w YBA jest znakomita. Dostajemy więc potężną przestrzeń. Może niezbyt głęboką, ale taki właśnie ten dźwięk jest - bliski, namacalny.

I2S vs S/PDIF RCA

Sygnał z transportu Compact Disc (mówię o mechanice wewnątrz odtwarzaczy CD) prowadzony jest do przetworników D/A w postaci I2S, tj. z osobnymi sygnałami lewego i prawego kanału, a także oddzielnym sygnałem zegara. Wyjątkiem są urządzenia z napędami komputerowymi – tam sygnał wysyłany jest łączem SATA i wymaga procesora do zdekodowania go – dopiero wówczas idzie do DAC-ów.
Stosowany powszechnie standard S/PDIF, najczęściej na gniazdach RCA (rzadziej BNC), musi wszystkie te sygnały połączyć w jednym ciągu danych – na wyjściu transportu sygnał on kodowany, a po stronie DAC-a dekodowany. Tego nie da się zrobić dobrze.
Co świetnie słychać na przykładzie systemu YBA. I2S daje dźwięk gęstszy, bardziej rozdzielczy. S/PDIF, choć sam z siebie też ładnie brzmiący, brzmi tak, jakby ktoś nam na głowę nałożył koc, tyle informacji z góry pasma ginie. Można oczywiście mówi, że bit to bit, ale równie dobrze można stwierdzić, że lądowania na Księżycu nie było – to będzie ten sam poziom świadomości.

Podsumowanie

System YBA to solidny zawodnik, świetnie wykonany i bardzo funkcjonalny. Proponuje wyraźnie ukształtowany dźwięk, łatwo więc będzie się wobec niego „ustawić”. To mocne, namacalne brzmienie o wyjątkowej rozdzielczości, z wybitnym prowadzeniem basu. To dzięki temu ostatniemu wydaje się, że między kolumnami otwarto okno do innej przestrzeni, w której jest więcej powietrza w powietrzu. Przekaz jest zrównoważony, ale i znacznie bardziej otwarty niż np. w systemie odniesienia. Postarajmy się o dobre, zrównoważone tonalnie kolumny (Spendor, Castle), a będzie pięknie.

LISA EKDAHL
Look To Your Own Heart

Sony Music 88875019472, CD (2014)

Doskonale pamiętam pierwszy raz, kiedy usłyszałem Lisę Ekdahl – było to dwanaście lat temu, w systemie były Magnepany 3.6, napędzane monoblokami Pass Zero, z płyty Back To Earth, wydanej w 1998 roku. Wrażenie było niesamowite. Wysoki, niemal dziecięcy głos szwedzkiej wokalistki i kompozytorki brzmiał niebywale czysto i przejmująco. Peter Nordahl Trio doskonale tę jej niezwykłość podkreślił.
Dzisiaj Lisa jest znaną i uznaną wokalistką, nieledwie gwiazdą. Wydaje płyty nie w szwedzkim oddziale dużego koncernu, a bezpośrednio w Sony Music. Ta ewolucyjna przemiana przypomina to, co się dzieje z Dianą Krall, a w muzyce, której bliżej do niezależnego rocka niż do jazzu – Tori Amos.

Jej najnowsza, już jedenasta w karierze, wydana 30 października 2014 roku, płyta Look To Your Own Heart dobrze pokazuje tę zmianę. Jego dźwięk nie jest tak dobry, jak na jej wczesnych płytach, a muzyka to crossover między jazzem, folkiem i muzyką bardziej mainstreamową.

Od pierwszego utworu, Heavenly Shower, słychać jednak, że mamy do czynienia z tą samą wrażliwością. Dobry kierunek widać już przy wczytywaniu TOC płyty, ponieważ okazuje się, że trwa ona nieco ponad 35 minut – idealny format dla tego typu muzyki. Upychanie na CD po 79 minut do idiotyzm i mam nadzieję, że będzie go coraz mniej. Ostatnia płyta Leonarda Cohena, również krótsza niż 40 minut, dała dobry przykład.

Ale i muzyka odsyła w dobre czasy. Podobnie zresztą, jak dźwięk. Nieco skompresowany, z lekko wyeksponowanymi głoskami syczącymi, daje niezłe poczucie obcowania z muzykami. Dźwięki są duże i namacalne. Choć to ostatnie zależy też od konkretnego utworu – czasem wokal jest bliżej, czasem dalej. Całość utrzymana jest jednak na równym, dobrym poziomie i fajnie tę płytę mieć, będziecie państwo do niej regularnie wracali.

Krążek został wydany w formie zbliżonej do mini LP (choć o mniejszych, „europejskich” wymiarach), z książeczką w której znajdziemy słowa piosenek. Autorem, wykonanych na Kubie, zdjęć jest wieloletni przyjaciel Lisy, znany fotografik, Anders Thessing. Całość ma wyjątkowy smak i sznyt. Jak sama Lisa Ekdahl.

lisaekdahl.com

Jakość dźwięku: 7/10

Aluminiowa obudowa (w całości), bardzo sztywne chassis, z grubą, aluminiową płytą w roli podstawy dla wszystkich pozostałych elementów, trzy punkty podparcia, z pojedynczym, twardym z przodu i dwoma, miękkimi z tyłu, a także charakterystyczny kształt okienka dla wyświetlacza i podświetlanego loga serii – to elementy występujące w obydwu urządzeniach. I jeszcze takie same, systemowe piloty zdalnego sterowania – z aluminium i gumowymi przyciskami. Aha – i jeszcze jedno – wyłączniki sieciowe umieszczono przy dolnej krawędzi przedniej ścianki, pod spodem.

CDT 450
Płytę w transporcie Philipsa VAU1254/31LF kładziemy bezpośrednio na osi silnika, po ręcznym odsunięciu szuflady. Nie jeździ ona zbyt gładko, ale da się do tego przyzwyczaić. Na górę nakładamy docisk, całkiem ciężki. Na oś silnika nałożono solidny trzpień, który dokładnie go centruje – czegoś takiego brakuje w wielu innych odtwarzaczach z tą mechaniką.
Odtwarzaniem sterujemy za pomocą małych przełączników hebelkowych – sytuacja dość nietypowa, bo zwykle korzystamy z przycisków. Jednym z nich uruchamiamy upsampler – 96 lub 192 kHz. Wybrana wartość wyświetlana jest w okienku pośrodku przedniej ścianki. Jest tam również numer wybranej ścieżki i czas odtwarzania.
Z tyłu, poza gniazdem sieciowym IEC, są także wyjścia cyfrowe: S/PDIF na gniazdach RCA, BNC i optycznym Toslink, AES/EBU oraz I2S.

Transport Philipsa przymocowano do grubej ramy z aluminium, za pośrednictwem sprężyn – te znajdują się w „pakiecie”, z jakim transport jest sprzedawany. Tutaj magnezowy odlew napędu został dociążony aluminiowym elementem, tworzącym wnękę dla płyty. Widać tam również diodę LED, która podświetla płytę w czasie odtwarzania, od spodu – to sposób YBA na eliminację błędów wynikających z dyfrakcji światła w obrębie krążka CD. Cały ten zespół postawiony został na sprężystych, gumowych podkładkach, usztywnianych przez wklejone obok elementy z drewna.

Choć to „tylko” transport, jego elektronika jest wyjątkowo wyrafinowana. Podstawą jest duży zasilacz, z dwoma, solidnie zaekranowanymi transformatorami, z których wychodzą trzy uzwojenia wtórne. Jedno trafo zasila silniki transportu i układy sterujące, a drugie układy wyjściowe. Współpracują z nimi duże kondensatory filtrujące i scalone układy stabilizujące.

A te są naprawdę rozbudowane. Wysyłany z transportu Philipsa sygnał I2S buforowany jest na samym początku w transformatorze dopasowującym. Następnie rozdzielany jest na cztery osobne linie, z których trzy elektryczne buforowane są przez opuszczeniem urządzenia w takich samych transformatorach. Jest to konieczne, ponieważ przed nimi mamy układy zamieniające sygnał I2S na S/PDIF. Toslink go nie potrzebuje, a jeśli wypuszczamy czysty sygnał tego typu, konwertera w torze nie ma. Na trafkach wyjściowych naklejono drewniane elementy, mające tłumić wibracje. Obok widać układ Burr Browna SRC4193 – to asynchroniczny konwerter częstotliwości próbkowania.

To bardzo dobra inżynieria.

IA 350
Z przodu mamy tylko wyświetlacz, na którym pokazywane jest wybrane wejście, oraz dwie gałki: siły głosu i selektora wejść. Więcej elementów jest na tylnej ściance. Widać na niej trzy pary wejść liniowych – dwa niezbalansowane RCA i jedno zbalansowane XLR – oraz pięć wejść cyfrowych: USB tupu B (kwadratowe), USB typu A dla iPoda, RCA, I2S oraz AES/EBU. Gniazda głośnikowe są pojedyncze, złocone. Wszystkie wejścia akceptuj sygnały do 24 bitów i 192 kHz. Są też wyjścia – para analogowych RCA z przedwzmacniacza oraz cyfrowe RCA.

Wnętrze wygląda wyjątkowo ciekawie. To połączenie solidnej inżynierii znanej z podręczników wydziałów elektroniki, a także pomysłów wypracowanych przez praktyków mających do czynienia z urządzeniami audio wysokiej klasy.
Wszystko zaczyna się od zasilacza. A właściwie trzech. Każdy kanał wzmacniacza ma swój własny, duży, solidny transformator typu „podwójne C”. Osobny zasilacz otrzymał przetwornik cyfrowo-analogowy. W obydwu umieszczono spore kondensatory, a diody prostownika odsprzęgnięto kondensatorami polipropylenowymi Vishay. Element tej szacownej firmy (drogie i rzadko spotykane) znajdziemy w wielu innych miejscach. Także oporniki są najwyższej próby – choć naniesiono na nich logo YBA, to wyglądają jak rezystory Dale i Vishay, a ich wartości są nietypowe.

Na przekaźnikach zabezpieczających wyjścia głośnikowe, a także na tranzystorach wejściowych końcówek mocy naklejono drewniane elementy, takie same, jak w transporcie. Tranzystory końcowe przykręcono do niewielkiego radiatora, oddzielającego elektronikę od transformatorów. Końcówka pracuje w klasie AB, w trybie push-pull, na parach NJW21193G + NJW21194G. To tranzystory bipolarne ON Semiconductor, przeznaczone specjalnie dla układów audio wysokiej mocy.

Przedwzmacniacz zmontowano na osobnych płytkach, przykręconych pionowo do tylnej ścianki. Pozwoliło to wlutować do niej gniazda wejściowe. Selektor wejść wykonano na przekaźnikach, a regulacja siły głosu prowadzona jest w układzie scalonym, drabince rezystorowej Burr Browna PGA23201. Na tej samej płytce jest też zasilacz ze scalonymi stabilizatorami – dla przedwzmacniacza i DAC-a. Ten zmontowano na dwóch płytkach, obok. Na jednej jest układ wejściowy dla gniazd USB, na kości XMOS. Obok niej widać dwa, świetne, kompensowane termicznie i chronione mechanicznie, generatory kwarcowe, osobno dla każdej z rodzin 44,1 oraz 48 kHz. Podobny zegar jest tuż przy przetworniku D/A.

Ten znalazł się na drugiej płytce, pod spodem. Ponieważ przeklejono na nim drewniany element, nie wiem, jaki. Ale widać, że obok jest kość upsamplera – to Burr Brown SRC4382. Tak więc sygnał cyfrowy i tak będzie upsamplowany – my możemy wybrać, czy w transporcie, czy w przetworniku. Konwersja I/U wykonana jest najwyraźniej w przetworniku, ponieważ na wyjściu układu jest pojedynczy układ scalony. Wejścia elektryczne poprzedzone są transformatorami dopasowującymi, z naklejonymi drewnianymi elementami.

Dane techniczne (wg producenta)

CDT 450
Wyjścia:

cyfrowe: I2S, AES/EBU, optyczne Toslink, RCA
Wymiary (w x d x h): 430 x 380 x 118 mm    
Waga: 12,5 kg

IA 350
Moc wyjściowa:

stereo: 2 x 200 W/8 Ω | 2 x 400 W/4 Ω

mono: 1 x 600 W/8 Ω (Bridged)
Wejścia:

stereo: RCA (para) | XLR (para)

mono: XLR
Stosunek sygnał/szum: >95 dB
Pasmo przenoszenia: 20 Hz - 20 kHz (-0,5 dB)
Wymiary (w x h x d): 430 x 397 x 178 mm    
Waga: 25 kg