⌈ Firma MOREL powstała w 1975 roku w Izraelu, a jej założycielem był MEIR MORDECHAI. To specjalista od samego początku produkujący kolumny głośnikowe oraz własne przetworniki. Nazwa firmy została utworzona z pierwszych liter ‘Mordechai Electro-acoustics’. testujemy jej najnowszy, nietypowy produkt, głośnik Bluetooth HÖGTALARE. ⌋

ŁOŚNIK BEZPRZEWODOWY” TO STOSUNKOWO NOWA kategoria produktów. Wikipedia podaje, że ‘głośnik bezprzewodowy’ (ang. wireless speaker) to taki głośnik w którym zamiast kabla do transmisji sygnału audio używa się sygnałów radiowych (więcej TUTAJ; dostęp: 24.01.2022). To oczywisty anachronizm, dlatego w rozwinięciu artykułu mówi się o tym, że medium przesyłowym mogą być nie tylko fale radiowe, ale i łącze Bluetooth.

W omawianym wpisie omówiona jest tak naprawdę tylko jedna kategoria głośników bezprzewodowych – taka, w której nie ma on ŻADNYCH kabli, ani do przesyłu sygnału, ani zasilających (zasilanie jest w nich bateryjne). A przecież kombinacji jest więcej. Choć wydaje się, że najczęściej spotykamy się z modelami o niewielkich rozmiarach, z łączem Bluetooth i z zasilaniem bateryjnym (akumulatorowym), to nie wyczerpuje to wszystkich możliwości tej kategorii.

Testowany głośnik HÖGTALARE jest nieco inny. To jest głośnik bezprzewodowy, ale owa „bezprzewodowość” dotyczy przesyłu sygnału, który można do niego dostarczyć za pomocą Bluetootha – ze smartfona, komputera, tabletu itd. Jednocześnie to jednak sporej wielkości produkt, przeznaczony – jak czytamy w materiałach prasowych – do postawienia na półce, do powiedzenia na ścianie, ale przede wszystkim do współpracy z regałami Kallax/Expedit firmy IKEA. Korzysta przy tym z firmowych przetworników oraz z firmowych wzmacniaczy pracujących w klasie D. Za jego projekt odpowiedzialna jest izraelska firma MOREL.

▌ MOREL

JEŚLI POWIEMY, ŻE JEDNYM Z WAŻNIEJSZYCH opracowań technicznych, które Morel wymienia na swojej stronie internetowej jest system magnetyczny zamontowany wewnątrz cewki, a nie na zewnątrz, powinna nam się zapalić lampka kontrolna z napisem „Dynaudio”. To przecież rozwiązanie, które ta duńska firma stosuje od lat i z którego również jest bardzo dumna.

Odpowiedź na pytanie, skąd ta zbieżność, wiąże się z początkami obydwu firm. Dynaudio została założona w 1976 roku przez EJVINDA SKAANINGA oraz GERHARDA RICHTERA. Rok wcześniej wypróbowali oni inny wariant współpracy i wraz z MEIRem MORDECHAI’em założyli firmę RMS (Richter, Mordechai and Skaaning), której fabryka znajdowała się w Izraelu, kraju Mordechai’a.

Jak czytamy na jednym z blogów, posiadał on 50% udziałów w spółce, dwóch wspólników pozostałe 50. Po dwóch latach Izraelczyk odkupił ich udziały i pod nazwą Morel kontynuował pracę, już samodzielnie. Z kolei Skaaning oraz Richter, za pieniądze pochodzące ze sprzedaży swojej części firmy RMS, założyli Dynaudio (więcej TUTAJ; dostęp: 24.01.2022).

Swoją pasję do muzyki i sprzętu służącego do jej odtwarzania Mordehai rozwijał od najmłodszych lat. Dziennikarzowi magazynu „audioXpress” mówił:

Byłem stosunkowo młody, kiedy zaczynałem swoje projekty badawcze i zaczynałem coś budować. W wieku 11 lat próbowałem poprawić głośnik, zmieniając jego membranę na inną, którą zbudowałem z forniru drewnianego. W moim pokoleniu produkty elektroniczne i informacje o nich nie były tak łatwo dostępne, jak dzisiaj. Brak dostępu do cennych zasobów był prawdopodobnie kluczowym powodem, który zmotywował mnie i wielu innych do konstruowania i do poszukiwań innowacji.

⸜ SHANNON BECKER: Q&A: Meir Mordechai – Morel Founder Finds Inspiration in Innovation, AUDIOXPRESS.com, 16 września 2013; dostęp: 24.01.2022.

Z czasem Morel stał się jednym z najciekawszych producentów kolumn oraz przetworników do nich.Jego głośniki stosowane były przez wiele innych firm, znane są również z rynku samochodowego audio. Pytany w tym samym wywiadzie o rady dla młodych producentów właściciel Morela mówił:

Staraj się, aby twoje projekty były tak proste, jak to tylko możliwe. Mimo że niektórzy będą chcieli, abyś uwierzył, że aby dobry głośnik dobrze brzmiał niezbędna jest o skomplikowana zwrotnica. Większość czasu spędzałem zawsze na opracowywaniu wysokiej jakości przetworników. Korzystanie z wysokiej jakości komponentów zminimalizuje potrzebę działań naprawczych podczas projektowania zwrotnic i obudowy.

Swoją wiedzę przekazał synowi, ORENOWI, który jest dzisiaj jedną z najważniejszych osób w firmie, odpowiedzialną za dział badań i za nowe projekty. Być może głośnik Högtalare jest jednym z nich.

▌ HÖGTALARE

SZWEDZKA NAZWA IZRAELSKIEGO GŁOŚNIKA czytelnym sygnałem: jest on produktem „uzupełniającym”. Högtalare w języku szwedzkim znaczy ‘głośnik’ lub ‘kolumna (głośnikowa – red.)’.

Högtalare jest głośnikiem bezprzewodowym, Bluetooth, zasilanym z gniazdka ściennego, o sporych wymiarach: 330 x 330 x 150 mm. Kwadratowy obrys pozwala go idealnie wpasować w półkę przywołanego regału IKEA. Aby dopasować go do wystroju pomieszczenia możemy wybrać wersję z jednym z czterech różnych kolorów maskownicy – czarnym, białym, bordowym lub granatowym – i dodatkową wersję z białą maskownicą i białą obudową. Maskownica mocowana jest na magnesach w niewielkim zagłębieniu i trzyma się całkiem mocno. Z boku mamy przyjemny akcent, skórzaną „metkę” z logo Morela, która pomaga w jej ściągnięciu.

˻ FUNKCJONALNOŚĆ ˺ Sygnał do Högtalare’a prześlemy na dwa sposoby, a nawet trzy. Już wyjaśniam. Dwie podstawowe możliwości to bezprzewodowa, przez łącze Bluetooth, i przewodowa, przez gniazdo typu mini-jack 3,5 mm, oznaczone jako „Aux’. Zastosowana w głośniku wersja Bluetooth 4.2, czyli całkiem nowa, choć nie najnowsza, gotowa jest na przyjęcie sygnału apt-X, czyli skompresowanego, ale o lepszych parametrach niż „zwykły” Bluetooth. Szkoda, że nie zainstalowano wersji HD.

Jest też trzecia możliwość, przesył sygnału przez WiFi. Aby to było możliwe trzeba się będzie zaopatrzyć w odbiornik WiFi, tzw. „dongle”, z wyjściem liniowym. Na tylnej ściance testowanego głośnika umieszczono gniazdo USB z zasilaniem 5 V. Można do niego podłączyć smartfon (do ładowania), ale również przywołany odbiornik.

| Bluetooth

BLUETOOTH JEST STANDARDEM bezprzewodowej komunikacji krótkiego zasięgu pomiędzy różnymi urządzeniami elektronicznymi. Opracowany został w latach 80. przez dr. STEPHENA SMYTHA jako część jego pracy doktorskiej na Queen's University Belfast School of Electronics.

Za pomocą Bluetootha można przesłać dane pomiędzy klawiaturą, myszką komputerową itp., ale również sygnał muzyczny, na przykład między smartfonem i słuchawkami bądź głośnikiem bezprzewodowym. To obecnie najpopularniejszy sposób przesyłu sygnału muzycznego na krótkim dystansie. Kodeki Bluetooth są kodekami stratnymi, a oszczędność na paśmie przesyłu uzyskują dzieląc sygnał między różne częstotliwości – w wersji apt-X są cztery takie pasma.

Bluetooth w swojej podstawowej formie nie gwarantuje wysokiej jakości dźwięku, ponieważ korzysta z kodeków SBC (sub-band codec). W 2009 roku firma Qualcomm zaproponowała modyfikację formatu o nazwie apt-X (apt = audio processing technology), która pozwala na przesył sygnału „o jakości CD”, a następnie, w 2016, apt-X HD, która z kolei umożliwia przesył sygnału wysokiej rozdzielczości do 24 bitów i 48 kHz. W 2018 roku do tej grupy doszła wersja apt-X HD Adaptive, dla sygnałów 24/96.

Użyty przeze mnie cudzysłów mówi o tym, że to cytat z materiałów firmowych producenta i jednocześnie, że to tylko przybliżenie, a nie cała prawda. W rzeczywistości bowiem Bluetooth przesyła sygnał skompresowany. apt-X i jego odmiana HD pozwoliły poszerzyć pasmo przenoszenia i zwiększyć rozdzielczość sygnału, zmniejszając też zniekształcenia. Różnica między nimi i kodekami SBC jest ogromna, można więc przymknąć oko na tę hiperbolę. Tym bardziej, że dla zwykłych odbiorców to jest rzeczywiście wierne przybliżenie do CD i hi-res. ♦

⸤ Więcej informacji: SOUNDGUYS.com; dostęp: 24.01.2022.

STEROWANIEM GŁOŚNIKA ZARZĄDZAMY przez sparowany smartfon, komputer lub tablet, albo za pomocą pięciu, dużych, podświetlanych przycisków na przedniej ściance. Są one dość dyskretne i przeświecają przez maskownice – aby nimi operować nie trzeba jej ściągać! Zmienimy za ich pomocą siłę głosu, przejdziemy w tryb standby, włączymy tryb parowania i zmienimy aktywne wejście. Małym przełącznikiem na tylnej ściance wybierzemy tryb, w jakim głośnik będzie się włączał – automatycznie, po podaniu sygnału, czy manualnie.

Po sparowaniu danym urządzeniem Högtalare zapamięta do pięciu źródeł sygnału i będzie je odtwarzał kiedy tylko znajdą się w jego zasięgu, nie trzeba mu niczego „przypominać”. Hierarchię ustawiono w ten sposób, że jeśli ma łączność z kilkoma urządzeniami wybierze ostatnie, z którego była odtwarzana muzyka.

I jest jeszcze jedna, bardzo fajna funkcja, która pozwala na używanie DWÓCH głośników Högtalare w systemie stereo. Urządzenia wyposażone są w TWS (True Wireless System), który automatycznie łączy je w pary. I właśnie do tej funkcji odnosi się pełna nazwa, którą znajdziemy na pudełku: „Wireless Stereo Speaker”; pojedynczy Högtalare jest głośnikiem MONOFONICZNYM.

˻ TECHNIKA ˺ Technicznie to zaawansowana konstrukcja, mająca więcej wspólnego z klasycznymi, aktywnymi kolumnami niż z tzw. „głośnikami Bluetooth”. Jak mówiliśmy na początku, Morel produkuje nie tylko kolumny, ale i przetworniki do nich. W ostatnich latach doszły do tego również wzmacniacze – wszystko to znajdziemy w testowanym głośniku.

Kolumna jest dość spora, można więc było zastosować duże przetworniki. Niskie i średnie tony odtwarza głośnik o średnicy ø 150 mm z papierową membraną, wytłaczanym koszem i sporym magnesem. Wysokie tony z kolei to domena aż dwóch, 25 mm głośników kopułkowych z tekstylną membraną, przed którą zamontowano krótki falowód; falowód ma pomóc zintegrować przetworniki i wyrównać ich odpowiedź poza osią.

Głośnik nisko-średniotonowy obciążono obudową wykonaną z płyt MDF i wylotem bas-refleks, znajdującym się na przedniej ściance. Producent podaje pasmo przenoszenia 36-20 000 Hz, ale tę pierwszą wartość traktowałbym umownie. Obudowa jest wzmocniona wewnątrz ożebrowaniem, aby nie drgała, i wytłumiona w kilku miejscach sztuczną wełną. Zadbano także, aby nie drgały kable łączące głośniki i wzmacniacze, owijajac je materiałem przypominającym piankę.

Głośniki napędzane są przez trzy (!) wzmacniacze, sterowane aktywną zwrotnicą. Producent mówi aż o 80 W ich sumarycznej mocy, co dla produktu tej klasy jest mocą więcej niż wystarczającą. Wydaje się, że Högtalare nagłośni całkiem duże pomieszczenie do sporych poziomów, a w systemie stereofonicznym będzie jeszcze lepiej.

Sygnał Bluetooth odbierany jest przez mały moduł CSR A64215 – CSR jest specjalistą w dziedzinie łączności Bluetooth, kupionym w 2015 roku przez Qualcomm za słuszną sumę 2,4 miliarda (!) USD. Jeśli prześlemy sygnał analogowo, przez wejście mini-jack, zostanie on zamieniony na cyfrowy w układzie ADC Burr-Brown PCM1808 (24/96) i w takiej formie dalej, do aktywnej, cyfrowej zwrotnicy i wzmacniaczy. A te są wzmacniaczami cyfrowymi, zasilanymi przez pojedynczy zasilacz impulsowy. Całość mieści się na niewielkiej płytce drukowanej.

Kolumna wykonana jest estetycznie, choć zapewne i tak będziemy widzieli tylko jej maskownicę – przypomina ona, tak naprawdę, głośnik instalacyjny, przeznaczony do zamontowania w ścianie. Ale, jak mówię, drobne detale, takie jak wspomniana „metka”, materiał maskownicy, prześwitujące przez nią wskaźniki, proporcje, wszystko to składa się na prosty, ale bardzo estetyczny produkt.

▌ ODSŁUCH

⸤ JAK SŁUCHALIŚMY Głośnik HÖGTALARE ma swoje przeznaczenie – montaż w półce IKEA Kallax/Expedit. Przesłuchałem go więc w takiej lokalizacji. Na zdjęciach firmowych pokazywany jest jednak również „solo”, na zwykłych półkach – i w taki sposób słuchany był najdłużej, stojąc na górnej półce stolika Finite Elemente Master Reference Pagode Edition MkII; postawiłem go na czterech podkładkach Acoustic Revive RKI-5005. Do zasilania użyłem kabla Harmonix X-DC350M2R Improved-Version z przejściówka na wtyk „ósemka”. Warto od razu z głośnikiem kupić jakiś fajny, nie musi być drogi, kabel od specjalisty.

Płyty użyte w teście | wybór

⸜ AURORA, The Gods We Can Touch, Glassnote, Decca/Tidal, FLAC 16/44,1 (2022).
⸜ BARBARA PRAVI, Voilà, Capitol Music France/Tidal, FLAC 16/44,1 (2021).
⸜ DEAD CAN DANCE, Dionysus, [pias]/Tidal, FLAC 16/44,1 (2018).
⸜ ERIC CLAPTON, The Lady in the Balcony: Lockdown Sessions, Mercury Studios/Tidal, FLAC 16/44,1 (2021).
⸜ LUDOVICO EINAUDI, Underwater, Decca/Tidal, FLAC 16/44,1 (2022).
⸜ MARUV, No name, Sony Music Entertainment/Tidal, FLAC 16/44,1 (2021).
⸜ PAT METHENY & HARLIE HADEN, Beyond The Missouri Sky (Short Stories), Verve Records/Tidal, FLAC 16/44,1 (1997).
⸜ ROGER ENO, The Turning Year, Deutsche Grammophon/Tidal, FLAC 16/44,1 (2022).
⸜ THE WEEKND, Dawn FM XO, Republic Records/Tidal, FLAC 16/44,1 (2022).

GŁOŚNIK HÖGTALARE BRZMI INACZEJ niż znakomita większość głośników Bluetooth, których słuchałem. Te niewielkie, niech to będzie JBL Go 2, czy nieco większe, jak Cambridge Audio YOYO (S), zostały zestrojone w taki sposób, aby brzmiały ładnie, fajnie, przyjemnie. W ich przypadku zasadą naczelną jest „nie szkodzić”. Wszystko to, co udało się w nich uzyskać „ponad” jest wartością dodaną i wyróżnia dobre firmy od przeciętnych.

I dobrze, to dobry kierunek. Mając do dyspozycji małe, często wręcz miniaturowe, głośniki i obudowę, próba oswojenia brzmienia przez nakierowanie naszej uwagi na środek pasma, a głównie na jego niższy zakres przynosi doskonałe efekty. Takiego dźwięku można słuchać godzinami, niemalże bezkońca, bo ani się nie nudzi – jeśli to dobry głośnik – ani nie męczy.

Högtalare firmy Morel jest, jak mówię, inny. Duża obudowa, jak na produkt z tej kategorii, a także duża powierzchnia membran głośników umożliwiły konstruktorom realne wybory. I wybrali skalę oraz dynamikę. To wciąż nie jest pełnopasmowy głośnik, żeby była jasność i nawet średniej wielkości, klasyczne kolumny podstawkowe zagrają niższym, bardziej mięsistym basem. Ale też nie ma już na co narzekać, a jest to niwelowane przez – powtórzę – wyjątkową dynamikę i „oddech”, z jakim muzyka jest prezentowana.

Weźmy, dla przykładu, utwór Black Magic Woman z płyty ERICA CLAPTONA The Lady in the Balcony: Lockdown Sessions. Zabrzmiał on świeżo, ale i surowo, czyli tak, jak powinien, a przynajmniej tak, jak sobie to JA wyobrażam, że powinien. To „covidowe” nagranie dokonane w czasie lockdownu, mające na celu poprawić jakość życia, poprzez muzykę, zarówno naszą, jak i artysty. Słuchając Claptona przez izraelski głośnik miałem całkiem niezłe poczucie uczestnictwa w takim właśnie, jednorazowym, niemalże spontanicznym wydarzeniu.

O ile przy Claptonie liczyła się głównie „bezpośredniość” dźwięku, jego „tu i teraz”, o tyle przy nagraniach HANI RANI, LUDOVICO EINAUDI czy ROGERA ENO większą wartość miała intymność przekazu. I ją dostałem. Ponownie ważniejsza okazała się jednak umiejętność głośnika, a to rzecz w głośnikach bezprzewodowych wyjątkowa, do dobrego skalowania instrumentów i do przekazania energii nagrań. A jest ona w pozornie spokojnych i cichych utworach niesamowita. Przy okazji dopowiem, że i szczegółowość była bardzo dobra, bo ptaki słyszalne w jednym z nagrań Ludovico Einaudi były klarowne.

Słuchając kolejnych nagrań podświadomie wracałem jednak do tych, w których kolumna umiała pokazać zejście basu, power i moc. Tak się stało i po singlu Eno, zapowiadającym jego płytę The Turning Year, przygotowywaną przez Deutsche Grammophon, włączyłem świetną, nową płytę THE WEEKND, zatytułowaną Dawn FM. I znowu była duża skala, był oddech i była moc.

Dość szybko w czasie odsłuchów okazało się, że kolumna ustawiona w pustej przestrzeni, czyli w taki sposób, w jaki odsłuchy rozpocząłem, brzmi nieco zbyt lekko i ma podkreśloną wyższą część środka pasma. Są dwie możliwości, aby temu zaradzić: albo postąpić tak, jak sugeruje producent, to jest umieścić Högtalare w półce IKEI, blisko ściany, albo skorzystać z ustawień korektora w państwa komórkach.

W pierwszym przypadku wzmocnimy bas, podkreślając jego średni zakres. Dźwięk się nam ładnie wypełni, dopali, a dominujący wcześniej zakres 1-2 kHz ładnie „wskoczy” w miks. Korzystając z korektora można to zrobić „na piechotę” i też efekt będzie naprawdę niezły. Wybierzmy z ustawień pozycję „jazz” i będzie super. Słuchałem w ten sposób Waltz For Ruth z płyty PATA METHENY’ego i HARLIEGO HADENA oraz „szerokie” nagranie DEAD CAN DANCE z doskonałej płyty Dionysus i było świetnie.

▌ PODSUMOWANIE

TESTOWANY GŁOŚNIK NIE JEST najczyściej brzmiącą kolumna, z jaką się spotkałem. Problemem jest, jak sadzę, sam sposób przesyłu sygnału – Bluetooth kompresuje go i nie da się temu zaradzić. W małych głośnikach nie ma to znaczenia, bo tam dźwięk nie jest tak rozdzielczy, tak duży i generalnie tej klasy, co z głośnika Morel . Jest on znacznie bardziej „otwarty” na wszystko, co do niego przychodzi.

Ale właśnie dzięki temu, że jest po prostu głośnikiem hi-fi, a nie kolejnym elementem wyposażenia domu czy kolejnym produktem AGD, muzyka grana z nim ma wyjątkową skalę i jest realistyczna. Głośnik dysponuje wysoką mocą nagłośni więc całkiem duże pomieszczenia, albo mniejsze, ale bardzo głośno. Impreza z jego udziałem będzie sukcesem. Tym bardziej, że jest on bardzo estetyczny oraz łatwy w obsłudze. ■

▌ Dane techniczne (wg producenta)

Pasmo przenoszenia: 36-20 000 Hz
Gniazda:
• Bluetooth 4.2 wraz z APT-X oraz TWS
• Liniowe Aux 3,5 mm mini-jack
Wymiary: 330 x 330 x 150 mm