Test, który państwo czytacie dotyczy przede wszystkim konwertera cyfrowo-cyfrowego (cyfrowego interfejsu) hiFace EVO, dzięki któremu możemy zamienić sygnał USB z komputera na jeden z pięciu sygnałów „zrozumiałych” dla klasycznego przetwornika D/A: RCA, BNC, TOSLINK, I2S, AES/EBU ST. Działanie urządzenia można polepszyć stosując zewnętrzny, akumulatorowy zasilacz EVO Supply oraz podłączając do niego, przez wejście BNC, zewnętrzny, precyzyjny zegar taktujący EVO Clock. Te dwa urządzenia również testujemy.

Odsłuchy, testy, spotkania z produktami związanymi ze środowiskiem komputerowym, z plikami, szczególnie wysokiej rozdzielczości, wciąż przypominają stąpanie po polu minowym. Wydawałoby się, że pewne podstawowe umiejętności zostały opanowane, że już sporo wiemy i że szybko się uczymy. Bo przecież wiadomo, że jednym z najgroźniejszych wrogów sygnału cyfrowego jest jitter, tj. brak precyzji w taktowaniu sygnału. Już mniej powszechna świadomość dotyczy różnych rodzajów jittera – skorelowanego i nieskorelowanego, krótkookresowego i długookresowego, a także ich kombinacji. Ale, przyjmijmy, że świadomość tego problemu jest już całkiem zadowalająca.
Mimo to, kiedy przychodzi do komputerów, stajemy najczęściej bezradni, jak dzieci, bo przecież komputerowcy, inżynierowie, informatycy i inni godni zaufania, szanowani ludzie (mówię to z absolutnym przekonaniem) mają tu głos najważniejszy, najdonośniejszy. A mówią, że w przypadku komputera znakomita większość zastrzeżeń, które mamy do sygnału cyfrowego w systemach audio nie ma zastosowania. I trudno z nimi dyskutować na poziomie meta, bo teoretycznie, wedle teorii, jaka jest powszechna i akceptowana zarówno w kręgach akademickich (chodzi o czystą teorię), jak i inżynierskich (tu z kolei myślę o teorii stosowanej) komputer jest idealnym źródłem dźwięku, a łącze USB najlepszym możliwym interfejsem. Bo przecież możliwości obliczeniowe są tu niemal nieograniczone, przynajmniej w kontekście odtwarzacza CD, a przepustowość i sposób transmisji przez USB „wyklucza” jakiekolwiek przekłamania. To, jak mówią, źródło w „czystej” postaci, źródło perfekcyjne.

Tyle tylko, że w tym przypadku teoria nijak nie przystaje do praktyki, przynajmniej w ujęciu perfekcjonistycznym, z jakim mamy do czynienia w branży audio. Bo w wyniku eksperymentów organoleptycznych udało się nam – nam, tj. audiofilom, a więc myślącym i praktykującym naukowcom, inżynierom i użytkownikom – zidentyfikować obszary, w których istnieje konieczność weryfikacji teorii według której działają komputerowcy. Nie mówię, że chodzi o jej obalenie – absolutnie nie! Chodzi o normalne w każdej dziedzinie nauki innowacje i przesunięcia, które nie zmieniając podstawy, znacząco wpływają na rezultaty.
Już teraz bowiem wiadomo, że komputer jest jednym z najtrudniejszych do opanowania źródeł sygnału cyfrowego (odtwarzaczem). Jego moc obliczeniowa jest akurat najmniej istotnym elementem, a na znaczeniu zyskują sposoby transmisji sygnału wewnątrz układu, jego obróbka, zarządzanie nim, zarządzanie zasilaniem itp. Problemów jest mnóstwo.
Pięknie pokazał to przypadek odtwarzacza programowego JPLAY. Program bije na świecie rekordy popularności (w kręgach audio), zdobywa nagrody, jest dopieszczany przez największe pisma audio itp. Jak to się stało, że dwóch zapaleńców – Marcin Ostapowicz i Josef Piri – przygotowało coś, co bije na głowę produkty znanych, uznanych firm, od lat zajmujących się odtwarzaczami tego typu? Odpowiedź jest bardzo prosta: zakwestionowali wszystko, co wydawało się pewne i po kolei eliminowali źródła problemów. A te często w pierwszej chwili wydawały się nielogiczne, bez sensu. A mimo to ich eliminacja zmieniała dźwięk na lepsze. Było to po prostu ćwiczenie z wyobraźni.

Komputer to jedno, a drugie to to, co się dzieje z sygnałem po jego opuszczeniu. I tu zaczyna się cyrk innego rodzaju. Mniej do gadania mają komputerowcy, wcześniej rządzący, a więcej inżynierowie. Jak zwykle, większość z nich się jednak myli, bazując na wiedzy teoretycznej i swoich przekonaniach. Jestem niemal pewny, że żaden z krytykujących rozwiązania przyjęte w audio, wielokrotnie przeegzaminowane, falsyfikowane, potwierdzane i podważane sam takiej próby nie przeprowadził. Że jest tak naprawdę albo niedoinformowany, albo jest – co gorsza – ignorantem. Brrr… Bo od dawna wiadomo, że USB jest bardzo prymitywnym sposobem transmisji dźwięku, bardzo trudnym do opanowania. Że kable USB znacząco zmieniają dźwięk. Że sposób odbierania przez DAC sygnału USB (adaptywny lub asynchroniczny) definiuje uzyskiwane rezultaty. I że, wreszcie, do urządzeń związanych z USB stosują się dokładnie te same zasady, co do każdego innego cyfrowego urządzenia audio. Chodzi o jitter, a także o zasilanie.

I w ten sposób dochodzimy do tematu tego testu. Włoska firma M2TECH od lat proponuje własne rozwiązania związane zarówno z konwersją sygnału USB na S/PDIF (popularny hiFace), jak i jego dekodowaniem (D/A). Tym razem przyjrzymy się konwerterowi D/D hiFace EVO i temu, jak określonymi działaniami można poprawić jego brzmienie.

ODSŁUCH

Jak można wyczytać w części poświęconej metodologii testu, tj. opisowi sposobu jego przygotowania i przeprowadzenia, włoski konwerter porównywałem przede wszystkim z bardzo, moim zdaniem, udanym, asynchronicznym wejściem 24/192 w przetworniku D/A Wyred4Sound DAC2. Jak mogą państwo wyczytać w jego teście, rozwiązania przyjęte przez ludzi z W4S okazały się na tyle udane, że wejście to służyło mi przez długi czas jako punkt referencyjny dla innych konwerterów USB-S/PDIF oraz „daków” USB.
Cóż stało się więc, kiedy do wejścia RCA S/PDIF DAC2 podłączyłem konwerter hiFace? Żeby do tego dojść muszę jednak jeszcze raz, na chwilę, wrócić do opisu ogólniejszego.

Mam wrażenie, że przez lata testów odtwarzaczy CD, SACD, plików audio, zmiany wnoszone przez kolejne ulepszenia, nowe technologie, układają się w dość wyrazisty wzór. Największe zmiany, zmiany systemowe, zmieniające podstawy dźwięku, jego strukturę, przyniosły zabiegi ograniczające jitter. Dźwięk dobrze taktowanego urządzenia jest głębszy, cieplejszy, bardziej mięsisty, lepiej różnicowany i po prostu bardziej naturalny. Niesamowite, jak ciemniejszy taki dźwięk się wydaje. Dopóki nie uderzy blacha, dopóki nie zagra coś, co ma dużą energię w górze pasma, także dużo harmonicznych. Wtedy mamy gęstą górę, właściwy ciężar blach itp. Urządzenie gorzej taktowane, z większym jitterem, gra niby jaśniej, niby bardziej szczegółowo, ale tylko do momentu, kiedy nie porówna się tego z czymś lepszym. Wtedy wystarcza kilka taktów, żeby wypluć tamten dźwięk i przykleić się od nowego.
Nieco inne zmiany do dźwięku wnosi poprawa zasilania, którego jedną z metod jest przejście na zasilanie z sieci 230 V/50 Hz na zasilanie akumulatorowe, ew. bateryjne. Te ostatnie nie są bez wad, ale jednak w specyficznych aplikacjach potrafią uczynić wiele dobrego. A chodzi przede wszystkim o znacznie lepsze pokazywanie małych sygnałów, otoczenia akustycznego instrumentów i samych pomieszczeń, w których dokonano nagrania. Dźwięk zwykle się nieco od nas oddala, ale dlatego, że lepiej ukazywane są proporcje między wielkością instrumentów, akustyki, poprawie ulega także ich relacja z pomieszczeniem odsłuchowym.
I to tyle tytułem wstępu – tak wyposażeni nie będziemy musieli się rozdrabniać, a test będzie mógł być krótszy.

Krótka piłka: konwerter hiFace EVO solo gra lepiej niż wejście USB w DAC2. Jest głębiej, pełniej, mamy znacznie wyższą energię. Dźwięk jest bardziej namacalny i pełniejszy. Wcześniej nie było źle, jednak teraz, moim zdaniem, dźwięk z komputera może być lepszy niż z wyjścia cyfrowego dobrego odtwarzacza CD (ripy CD 16/44,1), a także z wyjścia cyfrowego plików audio (pliki 24 bity, 96-192 kHz). Może poza topowymi maszynami, ale niżej w cenniku – może być różnie. Chodzi o coś, co kiedyś przynależne było tylko bardzo dobrym odtwarzaczom płyt – o koherencję, głębokość dźwięku. Teraz mniejszą uwagę zwraca się na równowagę tonalną, detaliczność i inne elementy reprodukcji, a więcej na samą muzykę, na to, jak ona na nas działa, jakie emocje w nas ewokuje. A przesuwanie akcentu z techniki na muzykę jest czymś dobrym.
Bez chwili zastanowienia mogę powiedzieć, że hiFace EVO jest najlepszym konwerterem USB-S/PDIF (nie próbowałem wyjść AES/EBU i I2S), jaki miałem w swoim systemie. Myślę też, że to jeden z najlepszych (ale to tylko moje przypuszczenia) odbiorników USB, jakie znam. Właściwie niczego nie robi źle, bo nie redukuje dynamiki (najczęstszy problem), nie prowadzi do anemicznego dźwięku (równie częsty), albo zwyczajnie nudnego i nijakiego. Znakomicie oddaje kolory dźwięku, odcienie emocjonalne, energię.
Szczególnie za serce ujęła mnie jego gra z ripami CD. Zaczęło się od głębokiego wokalu Nosowskiej w utworze Kto. Wyraźnie zarejestrowano go bardzo blisko, bez siateczki przed mikrofonem, przeciwdziałającej tzw. „popom”, tj. podkreśleniu litery ‘p’. Dlatego właśnie to ‘p’ jest w nim stale obecne. Zmiana ta ma walor estetyczny, artystyczny i przekłada się na bardzo intymny, niemal „bebechowy” wokal. W planie dźwiękowym oznacza to głębokie, miękkie, szybkie uderzenie części basu.

Mało które kolumny sobie z tym dobrze radzą (i jeszcze mniej wzmacniaczy), zwykle wykoślawiając to lub w ogóle nie pokazując. Ale największy problem z tym mają źródła – nie wiem, dlaczego. DAC W4S radzi sobie z tym elementem bardzo dobrze – ma bardzo mocny i głęboki bas i ten element pokazuje dobrze sam z siebie. Jednak z konwerterem M2TECH w pełnej „obsadzie”, tj. z zasilaniem i zegarem zagrał dużo lepiej niż z płyty CD granej z odtwarzacza Ancient Audio, a więc z transportu Philipsa CD Pro-2LF. To było prawdziwe przeżycie, bo sens tej piosenki zasadza się właśnie na tytułowym, niezwykle intymnym pytaniu. Wejście USB W4S, naprawdę dobre, wydawało się cichsze (nawet przy wyrównaniu poziomów), mniej ciekawe. Niby wszystko tam było, ale nie odbierałem tego tak emocjonalnie, jak z włoskim konwerterem.

Podobnie było z materiałem hi-res. Trochę mnie denerwowała konieczność przełączania między rodziną 44,1 kHz i 48 kHz, a to dlatego, że nie słuchałem całych płyt, a po kilka utworów z różnymi częstotliwościami próbkowania. Przy całej płycie słuchanej od początku do końca to żaden problem.
W każdym razie, pliki z wysoką częstotliwością próbkowania też pokazywały to, o czym wspomniałem przy CD i płytą 8 jako exemplum. W ich przypadku nie było to jednak tak momentalne zauroczenie, trzeba było trochę posłuchać, żeby do tego dojść.
Uwagę zwróciła przede wszystkim większa dynamika dźwięku niż z wejścia USB w DAC-u W4S. Ale nie było to przejście z ppp do fff, nie o to chodzi. To było coś podskórnego, co wychodziło w każdej sekundzie nagrania, ale jako coś pomocniczego, jak wehikuł do przekazania emocji. Przy materiale z CD było to ewidentne i powodowało szybsze bicie serca, ale dopiero z materiałem hi-res słuchać było, że wcześniej było to trochę „na pokaz”, trochę nieokrzesane. Ale nie jest to problem konwertera – to problem formatu Compact Disc. Każdy, kto słyszał dobry winyl, czy dobrze grane pliki hi-res, albo płyty SACD wie, o czym mówię. M2TECH tylko ten element, tę cechę pokazał. Tyle, że nie demolując nagrania, jak się często zdarza z drogimi „high-endowymi” urządzeniami. Konwerter hi face EVO nasyca materiał CD emocjami, pokazując przy tym wady tej metody. To było naprawdę coś szczególnego.

Tak, to znakomity konwerter. Sam z siebie, bez zegara, bez akumulatorowego zasilania gra bardzo dobrze i spokojnie można go porównywać z najdroższymi konwerterami USB-S/PDIF na świecie. Może nie zawsze wygra, ale też i nie przegra.
Dodanie akumulatorowego zasilania zmienia sposób reprodukcji akustyki, przestrzeni, rysowania brył. Dźwięk jest trochę dalej, ma bardziej naturalną perspektywę, lepiej wydobywane końcówki pogłosów, smaczki itp. To nie jest lepsza „szczegółowość”, może się nawet wydawać, że z zasilaniem z sieci szczegółów jest więcej, a po prostu większe „bogactwo”. To jak z kolumnami Harbetha – ludziom nawykłym do „cykania” głośników wysokotonowych wydają się ciemne, mało szczegółowe itp. Dla wszystkich, którzy się wyleczyli z tej – oczywiście moim zdaniem – artefaktowej hiperdetaliczności, są po prostu naturalne, a wszystko inne zdeformowane. Tak jest i z hiFace EVO, a dodanie lepszego zasilania tę różnicę uwypukla.
Z kolei dodanie zewnętrznego zegara prowadzi do tak przeze mnie docenionej głębi dźwięku, do jego dojrzałego charakteru. To bardzo wyrafinowana zmiana, mogąca umknąć tym, którzy nie są jeszcze specjalnie osłuchani z wysokiej klasy sprzętem. Nie dlatego, że jej nie usłyszą, myślę, że zmiany są bardzo czytelne, a dlatego, że na pewnym podstawowym poziomie znajomości rzeczy takie zmiany nie są specjalnie wysoko waloryzowane. Ale jeśli mamy nasz system odsłuchany, dobrą skalę porównawczą, to ta zmiana wypoleruje to, co wcześniej zasilacz i konwerter wyszlifowały.
Trzeba przy tym podkreślić, że jak zawsze, tak i tutaj wszystkie drobne poprawy kumulują się w coś znacznie większego. I mam takie wrażenie, że ta kumulacja ma tutaj większą wartość niż w przypadku innych elementów, np. produktów służących do zmniejszania drgań, do polepszenia jakości zasilania itp. Tak, jakby mniejsze elementy składowe dawały większa sumę. Choć to z punktu widzenia matematyki bzdura, w audio jest to możliwe. Bo audio to fizyka, a tego typu działanie, dając większą sumę niż by to wynikało z wartości poszczególnych składników nosi nazwę interferencji. Elementy M2TECH interferują zaś ze sobą wyjątkowo efektywnie.

Metodologia testu
Konwerter hiFace EVO podłączony był do przetwornika cyfrowo-analogowego Wyred4Sound DAC2. Urządzenie porównywane było do wejścia USB tego przetwornika, a także do konwerterów USB-S/PDIF Haliade Bridge (24/96) oraz KingRex UD384+U Power (32/384). Test miał charakter porównania AB, ze znanymi A i B, z samplami muzycznymi o długości 2 min. Odsłuchiwane były też całe płyty.
Źródłem sygnału był komputer HP Pavilion dv7 z dwurdzeniowym procesorem, 320 HDD, 2 GB RAM, systemem operacyjnym Windows Vista i programami – foobar2000 oraz JPLAY. Sygnał z komputera przesyłany był kablem Acoustic Revive usb-5.0pl. Do połączenia konwertera z zegarem i z „dakiem” użyłem kabli cyfrowych Oyaide DR-510 (odpowiednio: BNC-BNC oraz RCA-RCA).

BUDOWA

Wszystkie trzy urządzenia dzielą, wykonane z aluminium, obudowy o takiej samej wielkości, różniące się od siebie tylko ściankami przednimi i tylnymi. To znacząco obniża koszty produkcji. Urządzenia są bardzo małe i lekkie – ich wymiary to 105 x 46 x 104 mm (WxHxD). I stąd pewien problem – nie da się ich ustawić tak, żeby się nie ruszały – każdy trochę sztywniejszy kabel, a Oyaide są właśnie takie, podnosi je i obraca. Myślę, że przydałoby się pomyśleć o jakimś „racku” na całość, trzymającego je razem, dociążającego całość, stojącego na dobrych nóżkach antywibracyjnych. Drewno (a la stare Marantze)? Metal? Nie wiem – ważne, żeby było funkcjonalne, miało system prowadzenia kabli zasilających. I żeby było ładne. Wszystkie urządzenia wykonano we Włoszech.

hiFace EVO
hiFace EVO to konwerter cyfrowo-cyfrowy (D/D), USB-S/PDIF(ST, I2S, AES/EBU), asynchroniczny, 24/192. Jego pełna nazwa firmowa to ‘HiFace EVO 194kHz 24 bit Digital Audio Interface’. W skrócie można powiedzieć, że chodzi o zamianę sygnału z gniazda USB na sygnał „zrozumiały” przez klasyczne konwertery cyfrowo-analogowe (D/A).
Wyjścia S/PDIF mamy w trzech formach – elektrycznych RCA i BNC oraz optycznym TOSLINK. Z przodu mamy cztery wyjścia elektryczne - I2S, AES/EBU, RCA i BNC – a z tyłu wyjścia optyczne – ST i TOSLINK. Z tyłu jest też wejście USB 2.0. Firma oferuje stosowny sterownik na swojej stronie internetowej. Koło wejścia jest zielona dioda pokazująca, czy nastąpiła synchronizacja między konwerterem i komputerem.
Ale obok są jeszcze dwa inne wejścia – BNC dla zewnętrznego zegara taktującego, też z diodą, i gniazdo zasilające dla zewnętrznego zasilacza 7-11 V DC, a jakże, z diodą.
Układ zmontowano na jednej płytce drukowanej. W jego centrum jest układ DSP Xilinx Spartan XC3S50A, w którym mamy zaimplementowany softwarowo konwerter. Tę samą kość firma zastosowała w swoim kompletnym przetworniku D/A Young.
Przed wszystkimi wyjściami elektrycznymi, także przed wejściem zegara są transformatory izolujące galwanicznie układ wewnątrz. Wyjścia optyczne są tak izolowane z definicji. Obok układu DSP widać dwa, ładne zegary taktujące XO – osobny dla rodziny 44,1 kHz i dla 48 kHz.
Przy wejściu zasilającym mamy aktywny filtr niskoprzepustowy, poprawiający jakość zasilania.

EVO Supply
EVO Supply to akumulatorowy zasilacz dla rodziny EVO firmy M2TECH, ale nie tylko. Bazuje na akumulatorkach Li-Ion o pojemności 2200 mAh (minimum). Zasilacz dostarcza prąd do to 1 A (peak) i 500 mA (ciągłe) przy 9 V (niskoszumny zasilacz) lub 9,5 V - 11 V (akumulatorki).
Na jego przedniej ściance nic nie ma. Na tylnej mamy gniazdo zasilające dla zewnętrznego zasilacza 15 VDC i dwa wyjścia dla napięcia zasilającego. Są naprawdę bardzo, bardzo ładne. Koło nich mamy przełącznik ‘Batery/Charge’ z diodą i ‘On/Off’. Pierwszym wybieramy tryb pracy – albo pracujemy tylko z bateriami, z wyłączonym zasilaczem, albo z automatycznym ładowaniem. W tym drugim przypadku akumulatorki są automatycznie doładowywane po ich rozładowaniu. Po naładowaniu, zasilacz jest odłączany. Razem z zasilaczem dostajemy jeden kabel do ładowania. Jego wtyk od strony zasilacza (5,5 na 2,1 mm) jest znakomity, ale już sam kabelek – badziewny.
Wewnątrz mamy trzy ogniwa wspomnianych akumulatorków i układ zasilający je. Przed wyjściami dla zewnętrznych urządzeń widać układy elektroniczne. Niestety nie wiem, do czego służą…

EVO Clock
EVO Clock to precyzyjny, zewnętrzny zegar taktujący, bazujący na charakteryzujących się niskim szumem fazowym i bardzo dokładnych zegarach TCXO (temperature compensated crystal oscillators), ze specjalnym układem kompensującym zmiany temperatury. Jak czytamy w instrukcji, da się stabilność zegara poprawić jeszcze bardziej, stosując OCXO (oven compensated crystal oscillators), z własnym “grzejnikiem”, utrzymującym stałą temperaturę oscylatora, jednak są one bardzo drogie.
EVO Clock służy przede wszystkim do taktowania konwertera hi face EVO, ale nie tylko – to bardzo wszechstronne urządzenie. Stosując go z konwerterem M2TECH korzystać będziemy z dwóch częstotliwości zegara: 22,5792 MHz dla plików z częstotliwością próbkowania 44,1, 88,2 i 176,4 kHz oraz 24,576 MHz dla 48, 96 i 192 kHz. Przełączamy między nimi małym przełącznikiem. Wolałbym, żeby to się odbywało automatycznie, ale nie miałem z tego powodu jakiegoś dużego ciśnienia. Dla tego wyjścia EVO Clock dostarcza sygnał 3,3 Vpp przy 75 Ω.
Można jednak zastosować ten zegar także dla wielu innych urządzeń. Stąd duża gałka na środku przedniej ścianki, którą wybieramy między częstotliwością próbkowania od 44,1 kHz do 384 kHz z opcją „super clock” 128x and 256x. Sygnał dla tego wyjścia może mieć wartości 3,3 Vpp dla 75 Ω lub dla Lo-Z (wejść wysokoimpedancyjnych).
Z tyłu urządzenia mamy dwa gniazda BNC – jeden dla wyjścia MCLCK (urządzeń EVO), a drugi WCLCK (innych urządzeń). Niestety nie wiem, czy zegar wysyła obydwa sygnały na raz, umożliwiając wspólne taktowanie konwertera i DAC-a. Jest też gniazdo dla zewnętrznego zasilacza 9 VDC (z diodą LED).
Układ został zmontowany na jednej płytce drukowanej. W jego centrum mamy dwa, duże, ładne zegary – jeden dla rodziny 44,1 kHz i drugi dla 48 kHz. Obok nich mamy duży układ DSP Xilinxa, w którym zaimplementowano softwarowo pętle PLL, za pomocą których uzyskiwane są pożądane częstotliwości zegara. Przy wyjściach BNC mamy transformatory dopasowujące, galwanicznie lizolujące układ. Przy gnieździe zasilacza ulokowano aktywny układ filtra dolnoprzepustowego, minimalizującego szumy.

Pobierz test w PDF