„Na 15. rocznicę powstania legendarnego modelu IT skoncentrowaliśmy się nasze badania na jego ekskluzywnej, wyrafinowanej wersji: modelu Lavardin Technologies IT-15.” – Tak rozpoczynają się (niezwykle skąpe) materiały informacyjne towarzyszące temu urządzeniu. Patrząc na nie w pełnej glorii, na stojące przed nami czerwone cudo trudno nie przyznać racji temu, że to prawdziwie ekskluzywne urządzenie.
Jego korzenie sięgają samego początku firmy, roku 1996, kiedy powstał sam Lavardin. Pierwszym produktem, impulsem do założenia własnej firmy był właśnie model IT. Od tamtego czasu zmienił się naprawdę niewiele, a jeśli już, to zmiany były raczej kosmetyczne. W roku 2003 roku wybrano inny kolor gałek, a w roku 2005 poprawiono układ wejściowy i dodano wyjście do nagrywania. Modyfikacje te otrzymały nazwę 2K5. I dopiero teraz, w 2011 roku otrzymujemy wersję IT-15. Niestety w czasie pisania testu (a jesteśmy pierwszym pismem na świecie, który ten wzmacniacz testuje) nie było wiadomo, o jakie zmiany chodzi. Jedna jest oczywiście widoczna – to piękny, czerwony kolor ścianki przedniej. Jednak co zmieniło się wewnątrz – tego nie wiem. Pewnym tropem może być nieco niższa moc wyjściowa – teraz to 47 W na kanał (przy 8 Ω), a w IT było to 55 W. Wiadomo jednak, że wciąż podstawą technologii Lavardina jest redukcja zniekształceń nazwanych „zniekształceniami pamięciowymi” („memory distortions”). Ponieważ nikt inny się tym terminem nie posługuje, w ich opisie muszę się oprzeć wyłącznie na materiałach firmowych.

Czym są według Francuzów zniekształcenia pamięciowe? Ano są to zniekształcenia wynikające z niedoskonałości materiałów używanych do produkcji urządzeń audio. I tak: układy półprzewodnikowe charakteryzują się czymś w rodzaju „pamięci”, tj. każda zmiana sygnału pozostawia w nich maleńki ślad – po wygaszeniu sygnału nie wracają do stanu wyjściowego, a zmiany te nakładają się na siebie i wreszcie wpływają znacząco na sygnał podstawowy.

Zniekształcenia te, zdaniem francuskich inżynierów, są powodem tak złej reputacji urządzeń tranzystorowych. Jak mówią, w technice lampowej tego problemu nie ma – i może częściowo wyjaśniałoby to przyjemniejszy dźwięk wzmacniaczy tego typu – ponieważ elektrony pokonują próżnię, a nie ciało stałe, przez co nie ma w nich efektu „pamięci”. Jak firma przekonuje na swojej stronie internetowej: „[Zalety te] można będzie dodać do żywego, jedwabistego brzmienia najlepszych wzmacniaczy lampowych typu single-ended.”
A dlaczego do tej pory żadna inna firma nie zwróciła na to uwagi? Na stronach internetowych Lavardina mówi się, że klasyczne metody pomiarowe nie są odpowiednie, jeśli chodzi o muzykę. Niemal zawsze do pomiarów stosuje się sygnały z ustaloną częstotliwością lub z ustalonym poziomem. A przecież takie sytuacje zdarzają się – powtarzam za Lavardin Technologies – rzadziej niż 0,01 % w ciągu całego utworu.
Zresztą sprawa nie znowu aż tak egzotyczna, jak by się mogło wydawać, bo czymże jest proces demagnetyzacji toru w Gryphonie, albo podobny proces, za pomocą stosownej płyty CD w Densenie?

Jak widać Lavardin, podobnie jak inne francuskie firmy, ma swoje „inności”. Jedną z nich jest układ minimalizujący „memory distortions”. Drugą zaś to dokładanie do każdego wzmacniacza grubej platformy ze sklejki. Nie w pudle, przychodzi osobno, ale jednak. Nie rezygnujmy z niej. Wzmacniacz gra na niej po prostu lepiej. Zresztą lepiej też wygląda. No, chyba że mamy do dyspozycji coś w rodzaju platformy Hickory RHB-20 Acoustic Revive, o której pisałem we wstępniaku do tego numeru „High Fidelity”. Wypróbowałem ją zamiast sklejki i – jak na moje ucho – wzmacniacz grał trochę czyściej, w bardziej selektywny sposób. Różnica nie była duża, ale warto się zastanowić, czy aby nie kupić Hickory od razu. Ostatecznie można ją postawić na sklejce.
Drugą „innością” jest bardzo silny nacisk na to, żeby z IT stosować okablowanie Lavardina. Ponieważ pisałem o nim przy okazji testu całego systemu, powiem tylko, że nie widziałem w tym żadnego problemu i wzmacniacz został przetestowany z firmowymi kablami – interkonektami CLR 83 oraz kablami głośnikowymi CMA 317. Warto też zwrócić uwagę na polaryzację napięcia zasilającego – na umieszczonym na tylnej ściance gnieździe sieciowym zaznaczono czerwoną farbą „gorący” pin. Pilnujmy tego, bo zmiana w dźwięku jest znacząca. Żeby to zweryfikować wystarczy przekręcić wtyk Schuko w gniazdku tego typu.

Do tej pory testowaliśmy:

• System: Lecontoure Loudspeakers Stabile 210 + Lavardin Technologies Model C62 + Model AP150 + CMA317 + CML83 + CMR250, tekst TUTAJ

ODSŁUCH

Nagrania wykorzystane w teście (wybór):

• Audiofeels, Uncovered, Penguin Records, 5865033, CD.
• Clan of Xymox, Darkest Hour, Trisol, TRI 419 CD, CD; recenzja TUTAJ
• David Gilmour, On An Island, EMI, 355695, CCD.
• Eva Cassidy, Songbird, Hot Records, G2-10045, CD.
• Jim Hall Trio, Blues On The Rocks, Gambit Records, 69207, CD.
• Jim Hall, Concierto, CTI/Mobile Fidelity, UDSACD 2012, SACD/CD.
• Keith Jarrett, The Köln Concert, ECM/Universal Music Japan, UCCE-9011, gold-CD.
• Leszek Możdżer, Komeda, ACT Music + Vision, ACT 9516-2, CD.
• Lisa Ekdahl, Give Me That Slow Knowing Smile, RCA/Sony Music, 46663-2, Opendisc.
• Madeleine Peyroux, Standing On The Rooftop, EmArcy/Pennywell Productions [Japan], UCCU-1335, CD; recenzja TUTAJ.
• Pat Martino, East!, Prestige/Mobile Fidelity, UDSACD 2018, SACD/CD.
• Project by Jarre, Geometry Of Love, Aero Prod, 4606932, CD.

Japońskie wersje płyt dostępne na CD Japan.

Każda firma, która wie co robi, która kontroluje proces powstawania swoich produktów ma jakiś pomysł na dźwięk, jakąś agendę, której podporządkowuje to, co robi. Może to być nakierowanie na barwę, dynamikę, rozdzielczość itp. Nawet jeśli dana firma deklaruje, że chodzi jej po prostu o „zniknięcie” urządzenia z toru, to i tak jest ograniczona technologią, fizyką, a przez to zmuszona do kompromisów. „Dźwięku absolutnego” nie ma, to tylko swego rodzaju idea. Twórcza, napędzająca nas wszystkich, ale jednak idea. Stąd obecność pierwiastka ludzkiego, z jego wyborami, wątpliwościami, przekonaniami, a wreszcie możliwościami w każdym porządnym produkcie audio. Od nas zależy, która droga, wizja czy sposób do nas najbardziej przemawiają. Swoją myśl przewodnią ma też i IT-15.
Można by ją streścić w zdaniu: „nic co ludzkie nie jest nam obce, ale najbliżej nam do wokalu.” Upraszczam, ale mam ku temu powód: chcę w ten sposób wskazać na szczególną właściwość Lavardina, na wybitną umiejętność pokazywania głosów ludzkich. Zresztą nie tylko głosów, bo równie zaskakująco odtwarzane są np. gitary. A zaskakujące jest to o tyle, że tak dobrze ze środkiem pasma często nie radzą sobie nawet znacznie droższe wzmacniacze – urządzenia zaliczane do klasy high-end.
Ale to tylko część „pakietu”, jaki dostajemy z IT-15. „Wokalizacja” przekazu, że tak powiem, czyli wzmocnienie głosów ludzkich, ich przejście z czegoś „połówkowego” na pierwszy plan, mieści się bowiem w większym procesie: IT-15 nie tyle gra, co raczej z każdą nową płytą opowiada inną historię. Po części swoją własną, nie tylko odgrywając to, co jest na krążku. Niczego nam jednak nie narzuca, raczej sugerując swoją wersję, a nie wbijając ją nam do głowy. A dar przekonywania ma.

Cały ten wstęp był potrzebny, żeby to, co powiem nie było zbyt suche – dopiero razem da to (mam taką nadzieję) pełny obraz dźwięku, jaki uzyskamy ze wzmacniacza Lavardina. Ten jest nasycony i nieco ciepły. Jeślibym go słuchał w ciemno w większej grupie, to powiedziałbym, że to wzmacniacz lampowy.
Jest po temu kilka powodów. Pierwszy jest oczywisty: wyższa góra jest raczej wycofana i trochę ciepła. Nie jest tak ciepła, jak ze wzmacniaczy pracujących z lampami EL34 i nie tak słodka. Jest jednak lepiej różnicowana, dźwięki na górze mają większą wagę, blachy są bardziej treściwe.
To zaskoczenie, bo zwykle jest dokładnie odwrotnie – to wzmacniacze tranzystorowe są tam, gdzie w tym konkretnym przypadku lampy. W IT-15 najwyraźniej udało się połączyć lepszą liniowość tranzystorów, ich niższe zniekształcenia z czymś, co – jak się wciąż jeszcze wydaje – jest dla techniki półprzewodnikowej niedostępne: gęstość.

Ścienienie wysokich tonów, ich rachityczność to przypadłość, zdawałoby się endenemiczna, tranzystora. Wiem, że tak nie jest, mój Soulution 710 jest inny, także testowany kiedyś ASR Emitter II gra inaczej. Ten ostatni jest ciepły aż do granic poprawności. Obchodzi w ten sposób problemy tranzystora, ale dodaje własne.
Lavardin zdaje się robić to lepiej. Choć góra jest ciepła, to nie jest zbyt ciepła, choć jest wycofana, to nie jest to zbytnie wycofanie. Tak, jakby chodziło tylko o zrealizowanie jakiegoś większego planu, a nie działanie punktowe.

Zapewne z powodu takiej, a nie innej góry na plan pierwszy wychodzi środek pasma. Tyle że nie chodzi tylko o kontrast – zwykle jest tak, że jak góra nam nie dokucza, to mocniej do nas dochodzi środek. Pewnie to część kształtowania dźwięku i tutaj, ale nie jedyny, a nawet nie podstawowy jego element.
Jak wspomniałem, wokale „rządzą”. A to dlatego, że są duże, że są nasycone, że mają piękną barwę. Przechodziłem więc od płyty do płyty, chcąc usłyszeć jeszcze to, jeszcze tamto, prowadzony skojarzeniami muzycznymi, dotyczącymi instrumentów itp. Tak przesłuchałem płyty Evy Cassidy, Lisy Ekdahl, Pata Martina, Jima Halla, Davida Gilmoura, Audiofeels, Clan of Xymox. Nie od razu całe płyty, raczej wybrane kawałki, ale wszystko za jednym zamachem.
Bo Lavardin wciąga w swój świat, w swoją opowieść. To nieco ciepły, ale niezwykle dobrze różnicowany dźwięk. Bardzo dynamiczny, ale nigdy nie męczący. Z mocnym, pięknie wyprowadzonym basem, mimo że jego najniższa część nie jest jakoś wybitnie mocna.

Środek z dołem (średnią i wyższą jego częścią) stanowią niepodzielną całość. To gęste granie o bardzo dużym wolumenie i rozmachu. Dostajemy dużą scenę dźwiękową. A jeśli instrumenty sugerują potężne wnętrze, jak np. na płycie Clan of Xymox w utworze In Your Arms Again, to nasz pokój zamieni się w tę przestrzeń. I to wszystko przy naprawdę wysokiej dynamice i głębi.
Dlatego słuchając tego wzmacniacza zapomina się o technice. Szczególnie jeśli gramy z kolumnami w rodzaju Harbetha. I nieprzypadkowo – firma Lavardin była (a może jest nadal, nie jestem pewien) francuskim dystrybutorem tej firmy. Ich elektronika idealnie wpisuje się w filozofię Brytyjczyków. Zresztą właśnie takie, niezbyt wymagająco prądowo kolumny, konstrukcje o wyrównanym przebiegu impedancji wydają się najlepszym partnerem Lavardina. Urządzenie się niemal nie grzeje, co wskazuje na wybory dotyczące prądu podkładu tranzystorów końcowych. A to jest szczególnie ciekawe, bo takiego dźwięku można by się było spodziewać raczej po wzmacniaczu w klasie A i raczej dużego. A niewielka, zgrabna bryła IT-15 i te zimne radiatory (co z kolei wskazuje na to, że starano się utrzymać temperaturę układów wzmacniających na równym poziomie) zdają się mówić coś innego.
Słuchając francuskiego wzmacniacza nie miałem żadnych problemów z czymkolwiek. Jego dźwięk jest absolutnie kompletny, pełny, skończony. Jest piękny. Mogę go polecać bez cienia wahania wszystkim, którzy szukają urządzenia do 50 000 zł. Jeśli mamy serce wojownika i zależy nam na najlepszym, to kolumny Harbetha M40.1 Domestic i odtwarzacz Ancient Audio Lektor Air V-edition (a więc produkty z których korzystam) stworzą z nim system do którego większość audiofilów i melomanów modli się przez całe życie. A że IT-15 kosztuje tylko tyle (i nie żartuję z tym ‘tylko’)? No cóż – nikt nie jest doskonały…

BUDOWA

Wzmacniacz zintegrowany IT-15 jest bardzo zgrabnym urządzeniem o wyróżniającej się ściance przedniej, anodowanej na czerwony, głęboki kolor. Każdy element mechaniczny IT-15 jest wykonany perfekcyjnie. A to dlatego, że firma kontroluje każdy, nawet najmniejszy aspekt budowy. Ma bowiem swój własny warsztat z maszynami CNC Vitronics-Soltec, gwarantującymi precyzję na poziomie 1/100 mm, będącymi w stanie wykonać w ciągu godziny do 18 000 czynności. Na ściance przedniej mamy dwie gałki w kolorze naturalnego aluminium. Jedną regulujemy siłę głosu, a drugą zmieniamy wejście. Urządzenie nie ma pilota zdalnego sterowania, będziemy się więc musieli fatygować osobiście. Pomiędzy gałkami jest duży, czarny wyłącznik sieciowy z czerwoną diodą. Reszta obudowy jest czarna głęboką czernią i wykonana w całości z aluminium. Po bokach są radiatory z zaokrąglonymi brzegami.
Ustawione poziomo, w dwóch rzędach gniazda RCA są przyjemne i są rozstawione daleko od siebie, dzięki czemu możemy użyć dowolnego okablowania. Co ciekawe, kanał prawy, oznaczony na czerwono, jest tutaj na górze, a nie – jak to jest standardowo – na dole. Jedynym urządzeniem innej firmy, w którym widziałem to samo jest mój przedwzmacniacz Ayon Audio Polaris III. Do dyspozycji mamy cztery wejścia liniowe i wyjście do nagrywania. Gniazda są opisane na naklejanej pod spodem naklejce. Z boków widać gniazda głośnikowe, pojedyncze, złocone, z plastikowymi nakrętkami. Są niezłe, ale są bardzo blisko siebie – należy uważać z dużymi widłami! Widać, że ludzie w Lavardinie bardzo serio myślą o kontroli drgań. Stąd solidna obudowa, stąd sklejka pod spód i stąd wreszcie trzy, wyróżniające się nóżki, na których IT-15 stoi: jedna z tyłu jest gumowa, a dwie z przodu to aluminiowe „kulki”.

Wnętrze jest dość mocno zapełnione. Co ciekawe, kiedy testowałem model IT miałem wrażenie, że jest tam jeszcze sporo miejsca. Ale może się czymś zasugerowałem. Przy tylnej ściance jest płytka wejściowa. Gniazda RCA są do niej wlutowane, a wyborem aktywnego zajmują się hermetyczne, bardzo ładne przekaźniki. Steruje nimi dobry mechaniczny przełącznik wlutowany do tej samej płytki. Od niego biegnie do przedniej ścianki długa oś. Z płytki wychodzimy dość długimi, miedzianymi kablami solid-core własnej produkcji, podobnymi do tych, które Lavardin sprzedaje jako interkonekty. Sygnał trafia nimi do niebieskiego Alpsa „Blue Velvet” – mamy więc do czynienia z konstrukcją, w której tłumik jest przed przedwzmacniaczem, a nie po (często myli się ten układ z przedwzmacniaczem pasywnym). Stąd takimi samymi kabelkami wchodzimy na płytki, na których są zarówno końcówki mocy, jak i przedwzmacniacz.
Końcówki są dwie, przykręcone pionowo do radiatorów po dwóch stronach urządzenia. Jest na nich sporo układów, to nie jest ultra minimalistyczny układ. Całość zbudowana jest z tranzystorów (poza jednym układem, chyba w sprzężeniu zwrotnym, może w zasilaczu). Najważniejsze z nich to są cztery, niewielkie tranzystory, przykręcone do radiatorów – dwa sterujące i dwa, pracujące w push-pullu TIP147+TIP142 National Semiconductors. Te ostatnie to tak naprawdę układy Darligtona – dwa tranzystory bipolarne w jednej obudowie. Tuż przy miejscu, w którym doprowadzane jest zasilanie mamy kondensatory polipropylenowe – bardzo ładne EVOX-y. Do gniazd głośnikowych prowadzą dwa, bardzo krótkie kabelki z plecionki miedzianej.
Pośrodku dolnej ścianki umieszczono zasilacz – duży, ze stosownym patentem. Jego podstawą jest duży transformator toroidalny zamknięty w dużej puszcze z grubej blachy. Całość jest przykręcona do dna obudowy przez sprężyste podkładki. Poza puszką są układy prostujące i filtrujące. Każdy kanał ma osobny zasilacz dla sekcji prądowej i napięciowej. Pracuje w nich osiem kondensatorów po 10 000 μF każdy oraz cztery po 2200 μF każdy. Wszędzie widać znakomite elementy bierne, jak kondensatory polipropylenowe EVOX-a i Philipsa, a także precyzyjne oporniki.

Dane techniczne (wg producenta):

• moc maksymalna: 2 x 47 W/8 Ω
• impedancja wejściowa: 10 kΩ
• czułość wejściowa: 350 mV
• wymiary (SxWxG): 430 x 137 x 350 mm
• masa: 12 kg

Dystrybucja w Polsce: Moje Audio

Kontakt:
Moje Audio
Powstańców Śląskich 118 | 53-333 Wrocław | Polska

tel./fax: (71) 336 52 67 | tel. kom.: 606 276 001/790 425 142

e-mail:biuro@mojeaudio.pl

URL: www.mojeaudio.pl

Pobierz test w PDF